Inclusie en leerlingenbegeleiding

Het thema leerlingenbegeleiding is onlosmakelijk verbonden met de stappen die we zetten naar meer inclusie in onderwijs. Een sterke leerlingenbegeleiding maakt deel uit van een goed onderwijskundig beleid dat inzet op gelijke onderwijskansen, maximale leerwinst en actief burgerschap voor alle leerlingen.  
 
Sinds 2018 is bovendien het decreet leerlingenbegeleiding van kracht en wordt leerlingenbegeleiding een erkenningsvoorwaarde voor elke school. Dit wetgevend kader wil leerlingenbegeleiding dichter bij de leerlingen brengen. In onze GO! visie Gepersonaliseerd Samen Leren is daarom iedereen leerlingenbegeleider vanuit de eigen rol, maar is leerlingenbegeleiding ook teamwerk. PBD-GO! ondersteunt vanuit beide invalshoeken. We ondersteunen ook met vormingen zoals ‘Een professionele dialoog voeren met collega leerkrachten’ en 'Verbinding als methodiek bij weerstand'. 
 
In september 2023 werd het decreet Leersteun uitgerold. Hierin wordt benadrukt dat er maximaal tegemoet moet gekomen worden aan het recht op leren en ontwikkelen, ook voor de leerling met specifieke onderwijsbehoeften. Leerondersteuners hebben hier een ondersteunende rol voor leraren en schoolteams in de begeleiding van leerlingen met uitbreiding van zorg en zorg op maat.

Om de samenwerking tussen de verschillende betrokken partners in leerlingenbegeleiding te ondersteunen, vind je onderaan deze pagina de handleiding 'Samen leerlingen begeleiden'.

Dankzij de opleidingen 'Zorgcoördinator basisonderwijs' en 'Leerlingbegeleider secundair onderwijs' krijgen deze sleutelfiguren de kans om hun competenties te versterken binnen de kaders van leerlingenbegeleiding. De focus van onze ondersteuning in leerlingenbegeleiding richt zich op het wegnemen van barrières voor het leren.

Volgde je reeds de opleiding zorgcoördinator of coördinator leerlingenbegeleiding? Dan kunnen we je zeker onze vormingstrajecten aanbevelen die inpikken op het vernieuwde zorgcontinuüm. Zo ben je weer helemaal mee!

Vormingstraject: verhoogde zorg en uitbreiding van zorg

Wat als de brede basiszorg onvoldoende blijkt? Het vormingstraject 'Verhoogde zorg en uitbreiding van zorg in de praktijk van het regulier onderwijs, van beeldvorming tot uitvoeren' richt zich op de praktijk van verhoogde zorg op school en de mogelijke uitbreiding van zorg.

Parallel zijn er ook een aantal interessante helpdesks als introductiekader. Deze bieden ook ruimte voor vragen rond deze onderwerpen.

• Helpdesk: Redelijke aanpassingen en REDICODI's - basis + secundair onderwijs 
• Helpdesk: Van REDICODI's naar routines, verbreden van brede basiszorg

Vormingstraject: zorg op maat in de praktijk

Sommige leerlingen hebben nood aan zeer specifieke zorg en kiezen ervoor om in het gewoon onderwijs te blijven. Hoe pak je dit aan? Hoe zetten we de gestapelde zorg zo efficiënt mogelijk in? In het vormingstraject 'Zorg op maat in de praktijk van het regulier onderwijs' gaan we stapsgewijs en cyclisch aan de slag. Je leert (handelings)planmatig inspelen op de onderwijsbehoeften van een specifieke leerling. De manier waarop we dit doen, is dezelfde in het basis- en het secundair onderwijs. 
 
Parallel zijn er ook een aantal verwante helpdesks. Deze bieden ook ruimte voor vragen rond deze onderwerpen.

• Helpdesk: IAC regulier basisonderwijs - Introductie
• Helpdesk: IAC of OV4 regulier secundair onderwijs - Introductie
• Helpdesk: Inschrijven onder Voorwaarde (IOV) & ontbinden van inschrijvingen van leerlingen met een verslag IAC / OV4  

De draad van Vignero

Ben je op zoek naar een manier om met een andere blik naar je leerlingen te kijken? Wil je de context en de verbindingen van het kind meenemen, om zo een sterkere beeldvorming te krijgen van het kind of de jongere? Het model van de draad van Vignero helpt je om een goede afstemming te zoeken met je leerling. Door de sociaal emotionele ontwikkeling visueel te maken en te benoemen in eenvoudige taal, versterk je de verbinding en vereenvoudig je de communicatie.

Ben je nieuw in een team dat reeds met ‘de draad’ werkt en wil je helemaal mee zijn? Of wil je je kennis hieromtrent opfrissen? Dan is de webinar’ 'Kennismaken met de draad van Vignero' zeker wat voor jou.

Ken je het verhaal al en wil je een stap verder zetten naar implementatie? Of wil je werkelijk met je team aan de slag? Dan heb je met vorming ‘De ontwarde draad’, een mooie tool in handen om je team volledig mee te nemen in deze manier van observeren.

We bieden, in samenwerking met externe partners, bovendien nog heel wat opleidingen en vormingen die dieper ingaan op specifieke barrières.

We schenken in ons aanbod opleidingen en vormingen aandacht aan specifieke onderwijsbehoeften. Je hoeft en kan niet alles weten. Toch is het echt een meerwaarde als je begrijpt waarom jouw leerlingen bepaalde aanpassingen nodig hebben en hoe je daar als leraar kan op anticiperen. Soms kan dit al met heel eenvoudige tips en tricks. 

Wil je je helemaal onderdompelen in de cognitieve ontwikkelingspsychologie, hoe jonge kinderen leren leren en hoe denkontwikkeling vorm krijgt? Dan is deze vijfdaagse opleiding 'Leren leren als basis van een goed leerrendement' met Albert Janssens vast iets voor jou!
 
In de tweedaagse vorming 'tactiel leren' (leeftijdsgroep 3-8 jaar) ontdek je de belangrijkste basis cognitieve vaardigheden en leer je meteen hoe je deze kan oefenen met kinderen via een tactiele benadering.

 
Voor onze leerlingen met (S)TOS of leerlingen die zich om een andere reden moeilijk verbaal kunnen uiten, organiseren we ook dit jaar een tweedaagse digitale training met Pien Van der Most: ‘Ondersteunend tekenen met STOS’.

Wil je graag meer weten over de cerebrale visuele inperking, een hersenstoornis die slechtziendheid veroorzaakt en waar heel wat kinderen en jongeren mee kampen? Na onze vorming 'Cerebrale Visuele Inperking bij kinderen (CVI)' begrijp je wat dit is en hoe je er mee om kan gaan in je klas.

In zowat elke klas is er wel een leerling met autisme. Dat hoeft geen probleem te zijn. Mits een beetje begrip voor de problematiek en inzicht kan je al een autivriendelijke omgeving creëren waar ook andere leerlingen baat bij hebben. We voorzien daarom verschillende vormingen rond autisme.

Er is uiteraard onze driedaagse basiscursus over autisme, die zeer waardevol is wanneer je dag in dag uit met leerlingen met autisme werkt.

Is drie dagen wat veel, maar wil je toch een mee zijn in de grote lijnen en de hulpvraag van deze leerlingen beter begrijpen?

• Kruip dan een dag in de huid van een leerling met autisme en ondervind waar je leerling met autisme op botst. Ben je schoolleider? Dan hebben we een gelijkaardige vorming die zich specifiek richt op jou als schoolleider en de spreidstand tussen de vragen van de leerling, de ouders en je team.
• In de vorming 'Hypersensorisch en autisme' leer je in kaart brengen welke zintuigen over- of onderprikkeld zijn en welke stappen je kan zetten om een kind/jongere te ondersteunen. 
• Merk je dat de communicatie tussen jou en je leerling met autisme niet altijd super vlot verloopt? Leer de communicatiestijl van je leerlingen met autisme begrijpen en benutten.
• Naast onze gewaardeerde webinar ‘In gesprek met ouders van een leerling met autisme’, organiseren we een nieuwe webinar ‘Autisme bij meisjes’. Deze groep is vaak onzichtbaar omdat ze specialisten zijn in compenseren en imiteren. 

Dit schooljaar staat er voor het eerst een vorming ‘Kleuters met autisme’ op het programma. Dit voor alle onderwijsprofessionals actief in het kleuteronderwijs. Naast verheldering ook enkele praktische handvatten waar je in de context van de klasactiviteiten rekening kan houden.

Een goede AN leraar speelt een cruciale rol in het leven van deze leerlingen die net in een vreemde omgeving toekomen. We begrijpen dat je hierin zoekend bent. Dompel jezelf in deze vormingen als nieuwe AN leerkracht onder in de kennis en competenties die je nodig hebt om kwaliteitsvol onderwijs te kunnen bieden.

• AN-start-GO!: een sterk begin voor nieuwe AN-leerkrachten
• AN-samen-GO!: Verbindend aan de slag met anderstalige nieuwkomers
• AN-school-GO!: Schoolbreed aan de slag voor anderstalige nieuwkomers 

Elk van deze sessies wordt één keer fysiek en één keer online aangeboden.

Er wordt afgestapt van de term ‘hoogbegaafdheid’ en spreken van cognitief sterk functionerende leerlingen, kortweg CSF. Los van de naam is het erg belangrijk om aandacht te besteden aan de specifieke onderwijsnoden van deze kinderen en jongeren. Wat is het belang van een tijdige herkenning van cognitief sterk functionerende leerlingen? Hoe zorg je voor een goede opvolging en past de aanpak van deze leerlingen in je zorgbeleid?

Naast de twee vormingsdagen voor de zorgcoördinator in het basisonderwijs en de leerlingbegeleider in het secundair onderwijs is er ook een aanbod voor de leraren:  

• Kleuterleraren: Ontdekken, verrijken, motiveren: de optimale leeromgeving voor begaafde kleuters 
• Leraren lager onderwijs: Meester in het herkennen en uitdagen: cognitief sterk functionerende leerlingen in het basisonderwijs
• Collega’s uit het secundair onderwijs: Meester in het signaleren, uitdagen en motiveren: excelleren van cognitief sterk functionerende leerlingen in het secundair onderwijs

Als leraar ben je continu op zoek naar hoe je van je klas een plek kan maken waar leerlingen vlot tot leren komen. Het is belangrijk om leerlingen ‘op maat’ te begeleiden en te zorgen voor een verbindend en positief leerklimaat. In onderstaande vormingen staan daarom verbinding en motivatie centraal.

• De coachende leraar
• Motiveren van kinderen en jongeren die herhaaldelijk mislukken
• Feedback als motor van groei en motivatie
• Coachen van je leerlingen: oplossingsgericht aan de slag
• Aan de slag met de nieuwe autoriteit

Bij moeilijk gedrag is het essentieel om goed te reflecteren en te kijken hoe je kan inzetten op preventie. Dit kan door duidelijke te maken afspraken, in gesprek te gaan en door anders te kijken naar je leerlingen. De opleiding 'Life Space Crisis Intervention (LSCI), een verbale interventiemethodiek' leert je omgaan met kinderen en jongeren in conflict en crisis. Een andere veelgebruikte methodiek is peer mediation, je leer hier alles over in de opleiding 'Conflictbemiddeling door leerlingen'.
 
Verbinding als methodiek in je vingers krijgen, is een uitdaging. Martijn Debonnet zet je alvast in actie met deze vormingen:

• Verbinding als methodiek bij weerstand
• Verbinding als antwoord op collectief tegen-gedrag
• Oplossingsgericht omgaan met problematisch en uitdagend gedrag

Al deze vormingen geven je een boost om in je klascontext aan de slag te gaan.

Wil je echt doorgronden waarom het steeds weer mis loopt in je klas? Met de vorming 'Ambras in de klas' krijg je nieuwe inzichten over belemmeringen, maar zie je ook mogelijkheden. In deze vorming wordt duidelijk waar spanningen en verstoorde verhoudingen vandaan komen.

Dominique Roos stak het alom gekende vier ladenmodel in een nieuw kleedje en paste dit aan aan de huidige onderwijsrealiteit, met focus op een preventieve aanpak. Dit resulteerde in een manier om doorheen de hele school gelijkgericht moeilijk gedrag oplossingsgericht aanpakken. Je leert er alles over in deze vormingen:

• Een warm en kordaat beleid rond leefregels in het basisonderwijs
• Duidelijke regels voor de leerlingen in het secundair onderwijs

Leerlingen brengen vaak onuitgesproken emoties met zich mee in de klas van thuis of op de speelplaats. In de interactieve vorming 'Mentaal welzijn in het onderwijs' ondervind je hoe je vlotter kan praten met je leerlingen over psychische problemen in de klas. Je leert welke rol je hier als leraar in kan opnemen, zonder jezelf uit het oog te verliezen.  
 
Ben je op zoek naar specifieke vormingen rond welzijn en gezondheid op school? We verwijzen je graag naar onze partners.

De instrumenten in de PBD-GO! Materialenbank vormen de hoeksteen van ons ondersteuningsaanbod voor leerlingenbegeleiding. Daarmee kan elke professional of elk team aan de slag om zichzelf en het beleid te versterken in leerlingenbegeleiding. We hebben hiervoor een route uitgestippeld die de focus legt op brede basiszorg:

• Startpunt is de 'Scan Leerlingenbegeleiding' die elke school inzicht zal geven in haar eigen beginsituatie. Aan de hand van de resultaten stippel je verder je eigen route uit in de PBD-GO! Materialenbank.
• De module e-LLB verheldert de achterliggende referentiekaders, zoals de HGW GO! cyclus en de GO! mindset, en zorgt voor gelijkgerichtheid in de aanpak over de onderwijsniveaus heen.
• De puzzelboxen 'Handelingsgericht werken' in het GO! bieden concreet materiaal om met die kaders in de klas aan de slag te gaan.
• De module e-SOB loodst je door al wat je moet weten om leerlingen met specifieke zorg-, opvoedings- en onderwijsbehoeften aangepast te ondersteunen.
• Voor het secundair onderwijs bevatten de didactische fiches voor de doelen ook handvatten voor een passende begeleiding.

Naast de reeds aangekondigde helpdesksessies, organiseren we ook ‘ad hoc’ sessies rond actuele vragen en thema’s of op basis van vragen die we herhaaldelijk binnenkrijgen via de knop op smartschool ‘stel een vraag’.
 
Schrijf je in op de GO! nieuwsbrief en krijg de nieuwe helpdesksessies meteen in je mailbox!

Je vindt het overzicht ook op Smartschool bij 'Helpdesk’ of via de 'Agenda’ op GO! pro. Inschrijven is gratis, maar wel verplicht.

De scholengroep kan in de begeleidingsovereenkomst opteren voor ondersteuning in leerlingenbegeleiding. Iedereen neemt de e-LLB module gedifferentieerd door. Zo bouw je voldoende voorkennis op om de Scan Leerlingenbegeleiding af te nemen op schoolniveau en begeleid te analyseren op scholengroepniveau. Teams beschikken zo over een duidelijke beginsituatie, waaruit ze de nodige leervragen kunnen afleiden. Die vormen dan de basis voor een passende ondersteuning. In de tweede helft van het schooljaar bekijken we samen met de scholen welke verandertrajecten we opstarten of verderzetten.

Een ondersteuningstraject voor een leerling met specifieke onderwijsbehoeften is een kruispunt van samenwerking tussen verschillende schoolinterne en schoolexterne partners, en verschillende ondersteuningsniveaus (leerling, leraar, school, CLB, ouders). In het belang van de leerling delen alle partners bij voorkeur eenzelfde referentiekader of 'taal' bij het vormgeven en implementeren van die ondersteuning.

Daarom ontwikkelden we de handleiding 'Samen leerlingen begeleiden'. In deze handleiding ondersteunen we vanuit het GO! continuüm naar inclusie de samenwerking middels een doeltreffende workflow, rolverdeling en overlegstructuur.

Je kan de handleiding en bijhorende documenten hieronder downloaden.