Wat is de modernisering secundair onderwijs?
De modernisering van het secundair onderwijs ordent nieuwe studierichtingen in een matrix van acht domeinen verdeeld over drie graden en drie finaliteiten. Binnen die studierichtingen voorziet de overheid nieuwe onderwijsdoelen, waaronder ook eindtermen. De modernisering startte in het schooljaar 2019-2020 voor het eerste jaar van de eerste graad en wordt trapsgewijs verder uitgerold tot de eerste lichting leerlingen in 2024-2025 afzwaait met een diploma van het gemoderniseerde secundair onderwijs. Ook na de vernietiging van de eindtermen voor de tweede en derde graad blijft dit tijdspad behouden. Schematisch ziet dat er zo uit:
Wat is de matrix secundair onderwijs?
Studierichtingen worden gesitueerd in een matritx van graden, finaliteiten en domeinen. Er zijn 3 graden van telkens 2 studiejaren. De eerste graad bereidt de leerling voor op een studiekeuze. Er is nog geen sprake van finaliteiten, maar van een A-stroom en een B-stroom. Vanaf de tweede graad onderscheiden we 3 finaliteiten:
- De arbeidsmarktfinaliteit bereidt leerlingen voor op de arbeidsmarkt of een graduaatsopleiding. Deze finaliteit vinden we terug in het BSO.
- De doorstroomfinaliteit bereidt leerlingen voor om verder te studeren in het hoger onderwijs. Deze finaliteit vinden we terug in het ASO, TSO en KSO.
- De dubbele finaliteit bereidt leerlingen voor om te gaan werken of verder te studeren. Deze finaliteit vinden we terug in het TSO en KSO.
Daarnaast ordenen we de studierichtingen in 8 domeinen: taal en cultuur, STEM, kunst en creatie, land- en tuinbouw, economie en organisatie, maatschappij en welzijn, sport en tenslotte voeding en horeca. In het ASO zijn de studiegebieden domeinoverschrijdend.
Ook na de vernietiging van de eindtermen voor de tweede en derde graad blijft de matrix met nieuwe studierichtingen behouden. Voor een overzicht en beschrijving van de meest voorkomende studierichtingen kun je deze pagina van PBD-GO! raadplegen. In dit filmpje kun je je nog verder verdiepen in de matrix.
Wat zijn onderwijsdoelen?
Onderwijsdoelen is de overkoepelende naam voor alle door de overheid vastgelegde doelen in het gemoderniseerde secundair onderwijs en zelfs in ons onderwijs in het algemeen. Daaronder vallen ook de eindtermen. Onderwijsdoelen krijgen een andere naam afhankelijk van hun plaats in een studierichting én afhankelijk van de plaats van die studierichting in de matrix SO. Op de website onderwijsdoelen.be leer je er alles over, maar we helpen je hier al even op weg!
De eerste graad kent geen studierichtingen, enkel een A-stroom en een B-stroom. Daarbinnen organiseren we telkens basisvorming en een keuzegedeelte. De basisvorming richt zich op maatschappelijke participatie en persoonlijke ontplooiing van de leerling. Het keuzegedeelte richt zich op een goede oriëntering naar een studierichting vanaf de tweede graad. In de eerste graad bestaan volgende soorten onderwijsdoelen:
- Eindtermen zijn minimumdoelen aan kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes die we op het niveau van de leerlingenpopulatie haalbaar vinden. Ze zijn ingedeeld in 16 sleutelcompetenties zoals Nederlands, burgerschap, lichamelijke en geestelijke gezondheid…
- Eindtermen basisgeletterdheid zijn eindtermen die ervoor zorgen dat een leerling normaal kan participeren aan de samenleving. Ze moeten door elke individuele leerling worden bereikt op het einde van de eerste graad.
- Uitbreidingsdoelen Nederlands zijn extra doelen bovenop de eindtermen voor leerlingen die zich uitgedaagd weten door competenties in het Nederlands.
- Doelen basisopties zijn de doelen binnen het keuzegedeelte in de eerste graad.
De eindtermen voor de eerste graad werden niet vernietigd. We kunnen dus verderwerken met de bestaande GO! leerplannen.
In de tweede en derde graad kiest de leerling een studierichting. Die bestaat telkens uit een gedeelte basisvorming en specifieke vorming. In de tweede en derde graad bestaan volgende soorten onderwijsdoelen:
- Eindtermen zijn ook hier minimumdoelen aan kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes die we op het niveau van de leerlingenpopulatie haalbaar vinden. Ze zijn ingedeeld in dezelfde 16 sleutelcompetenties. Ze situeren zich in de basisvorming van elke studierichting en zijn binnen elke finaliteit telkens identiek.
- Beroepskwalificaties zijn doelen die leerlingen voorbereiden op de arbeidsmarkt. Je vindt ze terug in het specifieke gedeelte van studierichtingen met een dubbele- of arbeidsmarktfinaliteit.
- Specifieke eindtermen zijn doelen gericht op de vaardigheden, kennis, inzichten en attitudes waarover een leerling moet beschikken om studies in het hoger onderwijs aan te vatten. Je vindt ze terug in de derde graad in het specifieke gedeelte van alle studierichtingen uit de doorstroom- en dubbele finaliteit. Ze zijn verdeeld over 16 wetenschapsdomeinen zoals fysica, economie, gedragswetenschappen…
- Cesuurdoelen vervullen dezelfde functie als specifieke eindtermen maar dan voor de tweede graad. In tegenstelling tot eindtermen worden ze niet decretaal vastgelegd, maar afgesproken in een akkoord tussen overheid en onderwijsverstrekkers.
De vernietiging van de eindtermen voor de tweede en derde graad stelt de eindtermen en specifieke eindtermen in hun huidige vorm buiten gebruik vanaf het schooljaar 2025-2026. De beroepskwalificaties en cesuurdoelen werden niet vernietigd, maar kunnen niet op zich staan. Ze vormen immers complementair met de eindtermen de nieuwe studierichtingen.
In dit filmpje krijg je alles nog eens helder uitgelegd. Voor meer details kun je ook de FAQ op onderwijsdoelen.be raadplegen.
Hoe komen eindtermen tot stand?
De Vlaamse Regering coördineert het ontwikkelen van eindtermen, maar het eigenlijke werk gebeurt in ontwikkelcommissies met zowel vertegenwoordigers van onderwijsnetten als leraren en wetenschappelijke experten. De onderwijsadministratie begeleidt de ontwikkelcommissies en bewaakt de kwaliteit van de ontwikkelde eindtermen. De ontwikkelcommissies bepalen samen de inhoud van de eindtermen. Dat is een proces van maandenlang intensief overleg waarbij gezocht wordt naar consensus tussen de betrokkenen. Ze baseren zich daarvoor onder andere op erkende en gedragen referentiekaders, wetenschappelijke onderzoeken en (inter)nationale curricula.
Een valideringscommissie met wetenschappelijke experten en de onderwijsinspectie controleert vervolgens de evalueerbaarheid van de eindtermen en de coherentie en consistentie van het geheel. De gevalideerde eindtermen worden vervolgens besproken, waar nodig aangepast en goedgekeurd door de Vlaamse Regering en door het Vlaams Parlement tot decreet gestemd. Zoals bij elk decreet kan de Raad van State en het Grondwettelijk Hof ook over de eindtermen uitspraken doen.
Nu de eindtermen voor de tweede en derde graad vernietigd zijn, zullen we deze ontwikkelingscyclus opnieuw doorlopen om tot nieuwe eindtermen te komen.
Wat is een leerplan?
Het geheel aan onderwijsdoelen moet omgezet worden in leerplannen per studierichting om er concreet mee aan de slag te gaan. In het GO! heeft men die verantwoordelijkheid gedelegeerd aan de pedagogische begeleidingsdienst, PBD-GO!. De eindtermen en andere onderwijsdoelen worden daarin letterlijk overgenomen en voorzien van de nodige informatie om ze in de klas te implementeren. Die vertaalslag gebeurt in leerplancommissies samengesteld uit leraren en pedagogisch begeleiders. Met het oog op het waarborgen van het studiepeil keurt de Vlaamse Regering de leerplannen goed volgens de vooraf door haar bepaalde criteria en op advies van de onderwijsinspectie. Nu de eindtermen voor de tweede en derde graad vernietigd zijn, zullen we deze ontwikkelingscyclus opnieuw doorlopen om tot nieuwe leerplannen te komen. We wachten daarvoor op de ontwikkeling van nieuwe eindtermen.
De nu geldende leerplannen voor het secundair onderwijs vind je steeds hier terug, maar eerst en vooral in de GO! Navigator. Daar bieden we de onderwijsdoelen vlot navigeerbaar aan met de nodige achtergrond en didactische wenken in een overzichtelijke fiche per doel. Je kunt de doelen ook koppelen aan vakken, leraren of zelfs projecten én zelf subdoelen formuleren. Zo kom je tot een schooleigen curriculum in de geest van de modernisering.
PBD-GO! helpt je ook bij de implementatie van de GO! leerplannen op de klasvloer. Ze doen dat met vakspecifieke sessies leerplanimplementatie. Het aanbod voor 2022-2023 kun je hier bekijken. De sessies voor de derde graad worden in het voorjaar van 2023 gepubliceerd.