Materialen van andere organisaties

Het GO! stelt samen met de European Foundation for Democracy & Ceapire de 'Euroguide' voor. Dat is een handleiding ter preventie van radicalisering en polarisering bij jongeren. Deze handleiding wordt ondersteund door het 'Fonds voor interne veiligheid – Politie' van de Europese Unie. 

Lees 'm hier: Euroguide 

Er is ook een interactieve tool met een onlinetraining, e-learning en een quiz.

Onze samenleving wordt meer en meer geconfronteerd met fake news. Niet alleen sociale media dragen bij tot de verspreiding ervan, ook klassieke media en hun sites nemen valse nieuwsberichten over. Sociale media maken wel dat deze berichten uiterst snel verspreid worden en langer blijven rondzwerven. Iedereen, ook wij, kunnen valse berichten maken. Soms maken mensen ook valse berichten om de aandacht te trekken of om iets bij te verdienen. Daarnaast is er ook slechte propaganda en satire. Er zijn dus verschillende vormen van fake news en het wordt ook alsmaar moeilijker om te ontkrachten. Fake news is dus een verzamelnaam. De verschillende fenomenen van fake news vragen bijgevolg een andere aanpak.

 Fake news - complotdenken - polarisatie in covid-19-tijden

Na de tips van Klasse heeft het GO! ook zelf tips geformuleerd ter ondersteuning van leerkrachten die in dialoog willen gaan met hun leerlingen.

Wees professioneel ten aanzien van je leerlingen. Niet jouw emoties tellen nu maar wel de boodschap die je aan je leerlingen kunt brengen.
Treed kordaat op bij beledigingen van medeleerlingen omwille van hun godsdienst of afkomst.
Vermeld rustig dat je niet wenst te polariseren, dat je niet meegaat in zwart-wit denken, dat je je verzet tegen veralgemeningen. Nodig op een positieve manier uit tot kritisch en zelfkritisch denken.
Luister goed naar provocerende uitspraken van leerlingen en probeer voor jezelf te verwoorden welke behoefte ze daarmee uitdrukken. Reageer eerst op de behoefte en pas later op het taalgebruik.
Vermijd ongenuanceerde uitspraken. Sommige leerlingen kunnen deze verkeerd interpreteren en kwetsend opvatten.
Veroordeel daden in plaats van mensen. Bijvoorbeeld: gebruik de omschrijving 'gruwelijke daden' in plaats van 'gruwelijke daders'.
Streef naar activiteiten die bijdragen tot solidariteit in een multiculturele samenleving.
Wees voorzichtig met acties die fout geïnterpreteerd en kwetsend kunnen opgevat worden. In het GO! kiezen we ervoor om stil te staan bij alle slachtoffers van terreur wereldwijd.
Ter ondersteuning van alle GO! scholen werden gespreksleidraden ontwikkeld om te praten met leerlingen van alle onderwijsniveaus. Voor individuele begeleiding kunnen leerlingen rekenen op de ondersteuning vanuit het CLB. Een handige flowchart gidst jou doorheen gesprekken: Flowchart - praten over terreurdreiging 

• Handel nooit alleen.
• Bespreek je bezorgdheid met je collega's, leerlingbegeleiding en je directie.
• Vraag raad aan het CLB.
• Bespreek en overloop eventueel met het CLB de vragenlijst radix.
• Afhankelijk van het advies van de directie  en het CLB, worden de ouders en de leerling uitgenodigd voor een gesprek.
• Afhankelijk van de ernst van de situatie wordt de algemeen/coördinerend directeur op de hoogte gebracht.
• Aanpak op maat (preventief, repressief of 'curatief'), afhankelijk van de situatie en de lokale beleidscontext (al dan niet radicaliseringsambtenaar/-cel,…), met hulp van externe partners.

In noodsituaties moet ook de politie gecontacteerd worden.

• Over het algemeen geldt dat om een moeilijk of mogelijk polariserend gesprek te voeren het belangrijk is dat er eerst gewerkt wordt aan een veilige context, waarin er ruimte is voor ieder om zonder angst voor oordeel of zelfs bestraffing zijn mening te uiten. Gezien de huidige gepolariseerde context en de sterke emoties die hiermee gepaard gaan is het aangeraden om niet zelf een gesprek te initiëren. Dit kan immers een verdere escalatie in de hand werken.
• Wanneer jongeren of anderen echter zelf het gesprek initiëren is het belangrijk dat er empathisch geluisterd wordt. Men kan proberen om escalatie tegen te gaan door in de eerste plaats in te zetten op verbinding en door geweld op burgers te veroordelen, langs welke kant dan ook.
• Het is beter om anderen niet te proberen overtuigen van een eigen standpunt, of een te uitgebreide conflictanalyse te maken wanneer de achtergrond niet voldoende gekend is. Feitelijke discussies worden dus beter vermeden. Indien er toch nood is aan een meer inhoudelijke discussie is het vaak beter om dit te doen op een rustiger moment en/of om hiervoor hulp van een externe expert in te roepen.
• Het is belangrijk om het onderscheid te bewaren tussen Hamas en eventueel andere terroristische organisaties en het Palestijnse volk. "Pro-Palestijns zijn" als dusdanig of dit uiten door middel van het dragen van een Palestijnse sjaal of het tonen van een Palestijnse vlag is op zich geen teken van radicalisering of van extremisme. Nuance en contextualiseren is hierbij essentieel. Niet alle Palestijnen keuren het politieke programma van Hamas goed, niet alle personen die voor Hamas hebben gestemd keuren de terreuraanslagen goed.
• Antisemitisme, anti-Israëlische gevoelens en antizionisme zijn verschillende begrippen. Het is belangrijk deze uit elkaar te houden. Het kan nuttig zijn om duiding te geven over het feit dat "Joods zijn", niet noodzakelijk betekent dat men het zionisme aanhangt, of het beleid van Israël ten aanzien van de Palestijnen goedkeurt. Zowel buiten als binnen Israël zelf zijn er kritische Joodse stemmen.
• Het feit dat Hamas een gruwelijke terroristische aanval heeft uitgevoerd belet niet het feit dat men mag verontwaardigd zijn en geschokt zijn om de schendingen van het humanitair recht die kunnen worden toegeschreven aan de Israëlische overheid. Het is evenwel belangrijk dat men voldoende kan stilstaan bij het leed dat heeft plaats gevonden aan de zijde waar men zich initieel minder mee kan identificeren.
• Het is niet onbelangrijk om jongeren erop te wijzen dat het doorsturen van berichten afkomstig van terroristische organisaties of boodschappen die kunnen worden aanzien als aanzetten tot haat of geweld strafbaar zijn. Anderzijds kan erop gewezen worden dat Israël al vaak is veroordeeld door de Verenigde Naties voor schendingen van mensenrechten en schendingen van het humanitair recht, evenals door organisaties als Human Rights Watch en Amnesty International.
• Er kan beroep gedaan worden op hun actief burgerschap.
• Gezien de vele samenzweringstheorieën en het fake news, zowel aan pro-Palestijnse als aan pro-Israëlische kant, lijkt het belangrijk ook te bekijken wat gedaan kan worden om hier meer bewustwording rond te creëren alsook om de impact hiervan zo veel mogelijk te beperken. Zo is er de blijvende behoefte aan initiatieven rond mediawijsheid en kritisch omgaan met bronnen. Verder is het belangrijk is om in het gesprek twijfel toe te geven en hiervoor ruimte te laten. Het is, zelfs met de ongelimiteerde blik op de wereld die het internet ons biedt, vaak onmogelijk om zich een volledig en onafhankelijk beeld te vormen van wat er zich werkelijk afspeelt.

Het Departement Onderwijs en Vorming reikt handvatten aan die je school helpen omgaan met radicalisering, en die mee je deradicaliseringsbeleid vormgeven of bijsturen.

In de leidraad vind je:

• Met welke preventieve maatregelen en initiatieven kan een school radicalisering voorkomen?
• Wat kan een school doen als ze bij leerlingen verontrustende signalen vaststelt die geen acute dreiging vormen voor de school en/of de maatschappij: hoe signalen erkennen? Bij welke actoren kan een school terecht?
• Wat kan een school doen als ze bij leerlingen verontrustende signalen vaststelt die wel een acute dreiging vormen voor de school en/of de maatschappij?
• Hoe reageert een school best als ze verontrustende informatie over derden verneemt?

Er is ook een webpagina met hulp en leermiddelen bij radicalisering. Hier vind je verwijzingen naar:

• Netwerk van islamexperten: gratis hulp op maat
• Klasse: dossiers Radicalisering en Crisismanagement
• KlasCement: leermiddelen radicalisering
• Normaal Radicaal: online seminaries over radicalisering en identiteit
• Ondersteuning van Mediawijs No Hate Speech Movement
• Brochures voor ouders: 'Wat als je kind radicaliseert' (Stad Antwerpen) en 'Bezorgd dat je kind radicaliseert' (Opvoedingslijn)

Het Europese RAN-netwerk werd in 2011 opgericht door de Europese Commissie als een netwerk van praktijkexperts, lokale en andere actoren ter preventie en bestrijding van gewelddadig extremisme. Heel Europa is op zoek naar oplossingen en we kunnen veel van elkaar leren. Het is dan ook de bedoeling van het RAN via lezingen, workshops en goede praktijkvoorbeelden scholen, leerkrachten en opvoeders te ondersteunen in de aanpak van radicaliseringsprocessen. 'Best practices' uit de hele Europese Unie worden gedeeld worden op de website van het RAN zodat scholen ze kunnen uittesten in de praktijk.

Daarnaast wil men vanuit het veld een aantal beleidsaanbevelingen doen aan de Europese Unie. Deze werden gebundeld in een onderwijsmanifest 'A manifesto for education, 'Empowering educators and schools'.

Onderaan de pagina vindt u de RAN-papers.

Voor vragen kan u terecht bij de RAN-ambassadeur van België Karin Heremans.

Ceapire verstrekt doelgerichte antwoorden en reikt concrete oplossingen met betrekking tot radicalisme en extremisme aan voor ieder die daarom vraagt, zowel in de publieke als de private sector. Ze zijn gespecialiseerd in problematieken gerelateerd aan de islam, radicalisme en extremisme, culturele diversiteit, integratie en burgerschap.

info@ceapire.be - 03 349 34 70

EDUbox is een educatief concept van VRT NWS om jongeren uit het middelbaar onderwijs te laten kennismaken met één bepaald maatschappelijk thema. EDUbox wil jongeren informeren en hen stimuleren om zelf aan de slag te gaan.

EDUbox is gemaakt voor gebruik in de klas, waar leerlingen het onderwerp zelfstandig in handen kunnen nemen. De leerlingen werken in groepjes of individueel met een box gevuld met fiches, die zowel fysiek als digitaal en in interactieve vorm beschikbaar zijn. Deze fiches bevatten stukjes theorie, praktijkoefeningen en opdrachten in combinatie met een uitgebreid digitaal luik met audiovisueel materiaal.

Met dit gratis leermiddel werken leerkrachten aan specifieke eindtermen en verschillende sleutelcompetenties.

Er zijn eduboxes beschikbaar over democratie, ideologie, nepnieuws, migratie, identiteit, wij-zij-denken, ...

• De website van het VVSG met tips om radicalisering lokaal aan te pakken.
• Publicatie 'Omgaan met gewelddadige radicalisering: steun aan de families' van de Koning Boudewijnstichting. Verslag van de seminariereeks september 2015-januari 2016.
• Kennisplatform Integratie & Samenleving Nederland heeft dertien praktijkvoorbeelden beschreven die de afgelopen tien jaar in Nederland zijn ontwikkeld en toegepast.
• Ook van onze noorderburen: de webstek School en veiligheid.
• Een Unesco gids voor leerkrachten 'Stopping violence in schools. A guide for teachers.' (Teller M., 2016).
• Teaching Controversial Issues (2015) is een professioneel trainingspakket voor leerkrachten, ontworpen om het onderwijzen van controversiële onderwerpen in scholen in Europa te ondersteunen en te promoten. Het pakket probeert de uitdagingen die gepaard gaan met het onderwijzen van controversiële kwesties aan te pakken.
• Boeken:
  • "Omgaan met controverse en polarisatie in de klas (Maarten Van Alstein, 2018).
  • "De Jihadkaravaan" (2015), waarin publicist Pieter Stockmans de bewogen levenswandel van Montasser AlDe'emeh optekent. MO.be schreef een voorpublicatie en Knack publiceerde een interview (paywall).
  • "Lokroep van IS" (Patrick Loobuyck, red., 2015).
  • "Mijn kleine Jihad – gedeelde waarden voor de samenleving" (Karin Heremans, 2010).

Opeenvolgende Vlaamse Ministers van Onderwijs kennen jaarlijks een subsidie toe voor het project CONNECT van het vormingscentrum Arktos voor jongeren. Scholen van verschillende onderwijsnetten nemen hieraan deel. Het project heeft als doel om heel snel expertise in te zetten in die scholen in Vlaanderen en Brussel waar een concentratie van jongeren met extreem risicogedrag de draagkracht en de veerkracht van het leerkrachtenteam en de scholen te boven gaat.

CONNECT focust zich op het verhogen van de weerbaarheid van leerkrachten, leerkrachten in opleiding en scholen in het werken en omgaan met deze jongeren. Het creëren van een verbindend schoolklimaat staat hierbij centraal. Hierdoor werkt CONNECT preventief ten aanzien van radicalisering/ polarisering en andere vormen van risicogedrag.

Elke ondersteuning van CONNECT start vanuit een vraag van de school en kenmerkt zich door een traject op maat van de school en door een waarderende en herstelgerichte aanpak. De ondersteuning van CONNECT wordt besproken en/of uitgevoerd in samenwerking met de pedagogische begeleidingsdiensten, het CLB, de onderwijsverstrekkers, het Netwerk van Islamexperten en de eventueel reeds aanwezige (leerrecht/welzijns-)partners van de school.

Met het oog op een duurzaam resultaat is CONNECT ingebed in het bredere traject van de school, de pedagogische begeleidingsdienst en de onderwijsverstrekker.

Het aanbod van CONNECT beslaat zowel preventieve als curatieve maatregelen, op niveau van de leerling, de klasgroep, de leerkracht, de school en/of op niveau van de ouders en de bredere context.

CONNECT is een intensieve samenwerking tussen Arktos, de onderwijsverstrekkers, het Netwerk van Islamexperten, het Departement Onderwijs en Vorming en het kabinet van de minister van Onderwijs.

Voor informatieve vragen kan je contact opnemen met Karin Heremans.

Een aanvraag gebeurt door het invullen van het aanmeldingsformulier en dit formulier te verzenden naar Karin Heremans. Aanvragen worden jaarlijks bij de start van het schooljaar ingediend. In uitzonderlijke gevallen is er nog een aanmelding mogelijk in de loop van het schooljaar. Meer informatie kan je terugvinden op de website van Arktos.

Het Wij-Zij netwerk is ontstaan vanuit de wil om een netwerk en hub te creëren rond polarisatie. We voelen immers sterk hoe de nood én de vraag groeit naar een duurzaam antwoord op polarisatieproblemen, controverses en conflicten. Wij-zij wil tools en strategieën verspreiden die een professioneel houvast kunnen bieden.

Het netwerk wordt gedragen door Kazerne Dossin, Vlaams Vredesinstituut, Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten, Universiteit Gent, Koninklijk Atheneum Antwerpen, Bijzonder Comité voor Herinneringseducatie, Democratische Dialoog, Fonds Aurore Ruyffelaere, Geïntegreerde Politie, Hannah Arendt Instituut, Stad Mechelen en Katholiek Onderwijs Vlaanderen.