Veelgestelde vragen ILD

Evaluatie ILD

• Mag elke leraar op zijn of haar eigen manier de ILD evalueren?

  Neen. Tijdens de ILD is gedragenheid een belangrijk kernbegrip. Wat en hoe je evalueert, zou voor de hele groep van leerlingen gelijk moeten zijn wat betreft de ILD-doelstellingen (aangezien de doelen voor elke leerling hetzelfde zijn). Tijdens de ILD kan het gebeuren dat je lesgeeft aan een heterogeen samengestelde groep (dit wil zeggen dat je ook leerlingen die ingeschreven zijn in een andere levensbeschouwelijk vak ook onder jouw begeleiding vallen). Al deze leerlingen moeten dezelfde kansen krijgen om de doelstellingen te behalen. Dit heeft als gevolg dat ook de criteria en de vorm hetzelfde zouden moeten zijn. 

  De manier waarop je deze doelen evalueert, spreek je samen op voorhand af. Uiteraard kunnen er op verschillende momenten verschillende manieren van evalueren gebruikt worden. Denk hierbij aan het verschil tussen summatief (op het einde van een leerproces – eerder cummulatief) en formatief evalueren. Tijdens het overleg kan en mag elke leraar inbreng hebben over welke manieren hem of haar geschikt lijken met het oog op de doelen. 

  Je kan hiervoor zeker ook eens te raden gaan bij collega's die projectmatig aan de slag gaan zoals in taal- of STEM-projecten. 

  We beseffen ook dat hiervoor voldoende tijd nodig is om dit samen op punt te stellen. Deze tijd ontbreekt vaak in de onderwijscontext van vandaag. Toch benadrukken we het belang van een goede voorbereiding in zake de ILD-werking op school. 

• Moeten de burgerschapsdoelen geëvalueerd worden in de lessen ILD?

  Neen, de burgerschapsdoelen kunnen enkel worden ingeoefend tijdens de ILD. De eindverantwoordelijkheid van de evaluatie van deze doelen ligt bij een andere leraar of vak. 

  Een leraar levensbeschouwing mag aangesteld worden om naast het eigen levensbeschouwelijke vak ook het vak burgerschap te geven als hij/zij aan de juridische voorwaarden voldoet. Het moet echter te allen tijden duidelijk zijn voor de leerlingen wanneer welk vak gegeven wordt en welke doelstellingen aan de orde zijn. 

• Op welke manier kan een leerlingen een onvoldoende score bij ILD ophalen?

  We moedigen aan om in te zetten op veel en breed evalueren. Daarbovenop zijn er natuurlijk ook nog de andere lestijden van het eigen levensbeschouwelijke vak om er naast te leggen. Bijvoorbeeld: als iemand niet deelneemt aan een uitstap in het kader van ILD is dit geen reden om een onvoldoende te halen over de ganse lijn voor het levenseschouwelijke vak waarin de leerling is ingeschreven. Hierbij is het belangrijk om in de vakwerkgroep goed na te denken over wat je evalueert, welke gewichten je hieraan geeft en hoe deze in verhouding zijn met de evaluaties binnen het eigen levensbeschouwelijke vak. Communiceer hierover transparant naar leerlingen toe. Hierbij kunnen heel wat vragen aan de orde zijn zoals ‘wat te doen bij een langdurige afwezigheid van een leerling?’ of ‘hoe reageren we als team als een leerling weigert een bepaalde (deel)opdracht uit te oefenen?’. Ga ook hier te rade bij andere leden van het schoolteam, hoe gaan zij hiermee om, welke schoolbrede afspraken zijn er? 

  Tip: Geef genoeg/voldoende oefenkansen. Zeker in het vijfde jaar is het belangrijk dat leerlingen kunnen oefenen, aangezien dit ook nieuw is voor hen.

  Graadsevaluatie is eventueel ook een mogelijkheid, maar dit moet besproken worden met de directie.

• Zijn er al goede voorbeelden met betrekking tot niet-nummeriek evalueren bij ILD?

  Alles is nog in opstartfase. Al het materiaal dat we hebben zit in de virtuele ruimtes. We doen een oproep aan leerkrachten om zeker materiaal te posten op het forum als het mag en kan gebruikt worden. Ook eens gaan kijken naar andere vakken hoe zij evalueren. (bv: creatieve vakken of vakoverschrijdende projecten)

• In welke mate kan ILD ingeschakeld worden bij de evaluatie van de minimumdoelen burgerschap?

  De evaluatie van de burgerschapsdoelen behoort niet toe aan de vakken levensbeschouwing. De eindverantwoordelijkheid ligt dus niet binnen dit team. Wel kan er nagedacht worden over manieren om deze doelen in te oefenen.

  Tijdens het samenstellen van de leerplandoelen ILD hebben we steeds de doelen burgerschap en de ILC-doestellingen gebruikt als steunpilaar/inspiratiebron. Het leerplan ILD is daarom duidelijk geen apart verhaal maar gebruikt deze twee leerplannen als vertrekpunt voor een duidelijk levensbeschouwelijk gekleurd leerplan waarin levensbeschouwelijke dialoog centraal mag staan. 

• Kan kennis een onderdeel zijn van de evaluatie ILD?

  Ja, ILD omvat zowel kennis, vaardigheden als attitudes. Meer informatie hierover vindt u in de PPT omtrent evaluatie die werd gebruikt tijdens de professionaliseringsdagen en waarvan u hiernaast de link vindt: PPT Workshop Evalueren

• Mag ILD een apart cijfer op het rapport zijn?

  Neen, ILD is geen apart vak en krijgt dus ook geen apart cijfer op het rapport. 

  Wel kan de vakwerkgroep levensbeschouwing ervoor kiezen elementen van de evaluatie van ILD op te nemen in de vakcommentaren bij het cijfer van het eigen levensbeschouwelijk vak. Dit behoort tot de interne autonomie en communicatie van de vakwerkgroep LBV. Vanuit de inspectie-begeleiding wordt hierin vrijheid gegeven aan de leraren LBV.

• Wie evalueert wie tijdens ILD?

  De uitwerking van specifieke evaluatiecriteria wordt besproken onder de participerende leerkrachten. De evaluatiecriteria van de perspectiefwissel, bij het afsluiten van een ILD-project, kan binnen de vakgroep afgesproken worden.
  Een cijfer/beoordeling kan tot stand komen na overleg tussen twee of meer leraren. De eindverantwoordelijke voor het evalueren van de leerling is de vakleraar van de respectievelijke levensbeschouwelijke cursus waarvoor de leerling zich heeft ingeschreven.

  Het kan dus gebeuren dat een evaluatie gebeurt door een team van leraren of door een leraar van een andere levensbeschouwing op basis van eerder besproken en gecommuniceerde criteria.

Organisatie ILD

• Zijn er extra uren beschikbaar om de ILD voor te bereiden?

  Nee, helaas zijn er geen extra uren beschikbaar om leraren en vakwerkgroepen vrij te stellen om deze dialoog voor te bereiden. Het voorbereidende werk dient te gebeuren buiten de lesuren. 

  We raden aan om in gesprek te gaan met de directie om in de jaarplanning voldoende tijd voor vakwerkgroepwerking te voorzien (bv. tijdens een pedagogische studiedag). 

  We benadrukken dat een geslaagde ILD vaak start vanuit een geslaagd overleg tussen alle betrokken leraren uit de vakwerkgroep. Er moeten goede afspraken gemaakt worden betreffende de taakbelasting (bv. leraren die lesgeven op verschillende scholen) en gedeelde verantwoordelijkheden (bv. iemand met een halftijdse opdracht). 

• Kan het gebeuren dat 'mijn eigen' leerlingen niet in de groep zitten die ik moet begeleiden tijdens ILD?

  Ja. Door het werken met heterogene groepen (een mix van leerlingen met verschillende levensbeschouwelijke achtergronden) kan het gebeuren dat 'jouw leerlingen' niet in jouw groep zitten wanneer de klasgroepen verdeeld worden. 

  Het denken in termen van 'mijn leerlingen' krijgt tijdens de ILD een andere invulling. Tijdens de ILD momenten is de voltallige groep van leerlingen 'jouw klas' en is het volledige team van leraren levensbeschouwing 'de leraar'. Dit heet 'team-teaching'. Elke leraar heeft dus verantwoordelijkheid over en voor elke leerling. Je zou het kunnen vergelijken met een sportdag of buitenlandse studiereis waar er ook leerlingen aanwezig zijn uit andere klassen of graden. Je neemt telkens je rol als leraar ernstig, zo ook binnen de ILD-werking. 

  Het is echter een belangrijk advies om in het begin van de ILD-lessen voldoende tijd te besteden aan kennismaking met de leerlingen van de andere levensbeschouwingen. Ook zij willen jou leren kennen. Het werkt aangenaam als je tracht de voornamen van deze leerlingen te memoriseren, net zoals je zou doen voor je 'eigen leerlingen'. In zekere zin krijg hierdoor je een tweede grote(re) klas.

• Is het normatief de drietrapsdidactiek toe te passen in de vorm van 2u/trap?

  Dit is een voorbeeld/suggestie in scholen waarin de LBV en ILD georganiseerd worden in de 2 lestijden per week die hiervoor voorzien zijn. Nergens wordt er een uurverdeling per trap normatief naar voor geschoven. Uiteraard dient de klemtoon te liggen op de dialoog tussen leerlingen. 

  Hou bij de verdeling rekening met de beginsituatie van de leerlingen (bv. leerlingen die pas starten met de ILD zullen nog meer tijd nodig hebben bij de voorbereidende trap) en met de aard van het project (bv. bij een daguitstap naar een museum is het misschien niet mogelijk om tijdens de dag al momenten van dialoog in te plannen, dit zal later moeten gebeuren maar niet aan dezelfde hoeveelheid - hierbij is eerder de kwaliteit van de gesprekken belangrijk). 

• De samenwerking in de vakwerkgroep verloopt wat stroef. Afspraken worden niet nageleefd, de verantwoordelijkheid komt terecht op de schouders van één of twee collega('s). Wat kunnen we hieraan doen?

  Een geslaagde ILD komt voort uit een goede samenwerking tussen alle betrokken leraren. Deze samenwerking is echter niet vanzelfsprekend, er zijn veel uitdagingen en valkuilen die grondig dienen besproken te worden. 

  Elke leraar LBV in de derde graad is verplicht om een bijdrage te leveren aan de ILD. Wat deze bijdrage juist inhoudt is voorwerp van een ernstig overleg dat resulteert in afspraken. Het werkt natuurlijk het beste als deze afspraken tijdig worden nagekomen. Tracht dus tot een haalbaar afsprakenkader te komen.

  Indien een leraar herhaaldelijk de afspraken niet nakomt, kan dit tot grote frustraties leiden. Tracht deze open te bespreken (ook dit is ILD). Indien er toch moeilijkheden blijven, gelieve de bevoegde inspecteurs (zie communciatiepiramides) te contacteren.

  Concreet: Volgende vragen kunnen het gesprek of de reflectie faciliteren: 

  • Wat is de reden dat het werk steeds op dezelfde schouders terechtkomt? Hebben de collega’s misschien een verbrokkelde opdracht en weinig kans tot interactie? Dan is het een technisch/organisatorisch probleem
  • Weigeren de collega’s mee te werken op basis van principiële redenen? Dan schakel je de inspectie in
  • VWG moet communiceren over hoe het werk wordt verdeeld en hoe er wordt gecommuniceerd. Op die manier zoeken naar een zo werkbaar mogelijke VWG
  • Eerst en vooral werkwijze goed afspreken 

  Voorbeeld van een school: Er was duidelijk gecommuniceerd en er wordt niet op mails/vragen gereageerd. Niet alle collega’s staan nog op andere scholen en zouden best kunnen meewerken. De spanning stijgt in de school. Eventueel coördinerende uren vragen op school (is er nu nog niet).

  • Vergaderingen organiseren
  • Directie ondersteuning vragen, bijvoorbeeld voorstellen een deel van de pedagogische studiedag gebruiken om aan ILD te werken
  • Hieruit kan een dynamiek ontstaan
  • Het feit dat een team de ILD niet draagt, leidt tot niets. Eerst moet dat team een gesprek hebben, remediëren van het team, zodat er een mooie ILD-werking uit kan groeien. Eerst moet de basis goed zitten, namelijk het team. Dit moet aangekaart worden met de collega’s
  • ILD moet eerst onder de leraren slagen vooraleer je ermee naar de leerlingen kan gaan.
• Als je niet alle levensbeschouwingen op school hebt, welke kies je dan om (extra) aan te bieden?

  Het is alvast de bedoeling dat alle aanwezige levensbeschouwingen van de desbetreffende (klas)groep worden meegenomen in het project. Daarnaast kan ervoor gekozen worden om ook andere levensbeschouwingen aan bod te laten komen, daar waar het relevant en zinvol is.

• Hoe kom je tot dialoog als er maar 1 leerling van een bepaalde per levensbeschouwing is?

  Het belangrijkste element van de Interlevensbeschouwelijke Dialoog is dat leerlingen met leerlingen met elkaar in gesprek gaan over het gegeven onderwerp. Hiervoor hoeven zij geen expert, specialist of woordvoerder te zijn van de eigen erkende levensbeschouwing. Wel getuigen ze van hun eigen levensbeschouwelijke visie op de aangeboden lesinhouden en trachten ze te verwoorden in hoeverre dit aansluit bij elkaar en de andere leeftijdsgenoten, de bevoorrechte getuigen (bv. leraren of andere getuigen), de standpunten in de (sociale) media, etc. . Ook kan het interessant zijn om de eigen interne levensbeschouwing te exploreren, waarbij de leerling in dialoog gaat met zichzelf en de eigen levensbeschouwelijke kijk op de dingen (met inbegrip van bepaalde vooronderstellingen). 

• Kunnen ouders ervoor kiezen hun zoon/dochter niet te laten deelnemen aan ILD?

  Nee, leerlingen die les volgen in het GO! en niet vrijgesteld zijn van de levensbeschouwelijke vakken dienen verplicht deel te nemen aan de lessen ILD, daar zij integraal deel uitmaken van de leerplannen van deze vakken.

  Het is belangrijk dat hierover tijdig en duidelijk gecommuniceerd wordt naar ouders en leerlingen toe. Er kan bijvoorbeeld gebruik gemaakt worden van het schoolreglement of van een schrijven gericht aan de ouders en de leerlingen, ondertekend door de directeur. Een voorbeeld van zo'n brief vanuit Atheneum Heist vindt u bij de documenten.

• Mag onze school ervoor kiezen om ILD niet aan te bieden?

  Neen, als uw school behoort tot het GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, dan bent u verplicht ILD aan te bieden daar dit integraal deel uitmaakt van een protocolakkoord gesloten door het GO! met de Erkende Instanties en Vereniging van de levensbeschouwelijke vakken. Het is geen vrijblijvend keuzevak maar een integraal onderdeel van het lestijdenpakket.

• Moet er naast ILD ook nog ILC worden aangeboden?

  Neen, in de jaren en graden waarin ILD wordt ingevoerd tijdens de lessen LBV, dient men niet meer aan ILC te werken. De ILD vervangt de ILC in de derde graad. De ILC-competenties werden opgenomen in de leerplannen ILD.

  In de eerste en tweede graad dient er dus nog steeds gewerkt worden aan de ILC's, met een maximum van 6 lestijden per schooljaar.

• Moeten de leraren LBV gedurende de volledige tijd dat ILD wordt georganiseerd, dit samen in co- of teamteaching aanpakken?

  We moedigen sterk aan dat er zoveel mogelijk samen wordt lesgegeven. Dit neemt niet weg dat er natuurlijk alternatieve werkvormen bestaan waarbij er gekozen wordt voor een doorschuifsysteem of carrouselmethode (waarbij de klasgroep doorschuift van leraar naar leraar om telkens vanuit een ander perspectief input te krijgen). Daarnaast verwijzen we ook graag naar de drietrapsdidactiek waarbij in trap 1 en trap 3 momenten kunnen plaatsvinden waarbij een leraar voorbereiding en nabespreking gedeeltelijk opneemt met de eigen groep. De tijd die in de eigen groep kan worden gespendeerd ligt niet mathematisch vast maar dient zich te enten op de eigenheid van de groep en de complexiteit van het onderwerp. Het is echter niet de bedoeling dat de tijd in de eigen levensbechouwelijke groep de tijd in de heterogene groep overstijgt. 

  Meer uitleg bij de drietrapsdidactiek: KU Leuven - ECSI PTI on Dialogue - Three movements of interconvictional encounter

• Mogen de uren ILD door 1 leraar LBV gegeven worden?

  Neen, ILD bestaat per definitie uit een groep leraren die samen dit vak inhoudelijk vormgeven en in de mate van het mogelijke aan teamteaching doen. Uitzonderlijk, wanneer er slechts 1 leraar LBV aanwezig is op de school – alle leerlingen zijn ingeschreven voor slechts één levensbeschouwing – dan zal hij/zij dit vak alleen moeten invullen. Hierbij zal het een bijzondere uitdaging zijn en blijven een rijkdom aan levensbeschouwelijke visies aan bod te laten komen en/of in te zetten op de interne pluraliteit van de eigen levensbeschouwing.

• Mogen de uren ILD in slechts één jaar aangeboden worden?

  Neen, de organisatie van ILD dient plaats te vinden in alle jaren van de derde graad en dit voor 50% van de lestijd. Deze organisatorische verdeling wordt ondersteund door de visie van het GO! op ILD en werd als dusdanig opgenomen in het protocolakkoord tussen het GO! en de Erkende Instanties en Vereniging. Op deze manier waarborgen we ook dat alle leraren LBV het eigen leerplan kunnen realiseren binnen de twee jaren van de derde graad. 

• Mogen klasgroepen uit verschillende onderwijsvormen en jaren samenzitten voor ILD?

  Verschillende onderwijsvormen en klasgroepen mogen voor de ILD worden samengezet. Hierbij dient echter wel rekening te gehouden te worden met de vraag of dit wenselijk is. Ook dienen de maximumaantallen leerlingen per leerkracht te worden gerespecteerd. Hiervoor doen we beroep op een goed overleg tussen de vakwerkgroep LBV en de directie. 

• Mogen leerlingen weigeren om aan (een deel van de) ILD deel te nemen (bv. een uitstap).

  Neen, alle onderdelen uit de ILD helpen leerlingen om de doelen en competenties te bereiken. Het lerarenteam heeft hierover op voorhand nagedacht en is tot een doordachte keuze gekomen. Het is belangrijk om hierover tijdig te communiceren met alle betrokkenen (bv. brief aan het begin van het schooljaar aan leerlingen en ouders). Als een leerling bezwaren blijft aantekenen, dient dit op voorhand schriftelijk door de ouders gecommuniceerd te worden aan de directeur. Deze leerling zal op een andere manier de doelstellingen dienen te behalen. Het behoort tot de autonomie van de leerkrachten levensbeschouwing om te bekijken hoe en in welke mate dat mogelijk kan gemaakt worden. 

• Wat als leraren niet parallel staan?

  Dit maakt het organisatorisch moeilijker. Wellicht gaat er dan moeten nagedacht worden om bepaalde lesdelen samen te organiseren (bv. een bepaalde uitstap of gastspreker) waarnaast andere onderdelen dan weer tijdens het eigen levensbeschouwelijk vak worden aangeleerd, uitgediept, ingeoefend … Ook kan er nagedacht worden over het maken van opnames of podcasts ter uitwisseling/getuigenis.

• Wat met de stageperiodes binnen de arbeidsmarktgerichte finaliteit?

  Bekijk samen met het team levensbeschouwing en de directie hoeveel lestijden er nog resten. Bekijk in welke mate het eigen leerplan nog gerealiseerd dient te worden en in hoeverre er nog ruimte is om een kwalitatieve ILD-werking op te zetten. Maak vanuit deze oefening een schema op dat haalbaar is voor alle betrokkenen (leerlingen én leerkrachten). 

  Wanneer er verschillende stageperiodes zijn voor de verschillende groepen (en deze verlopen niet gelijktijdig) zal het organisatorisch een hele puzzel worden. Bekijk hoe er eventueel gewerkt kan worden met zelfstandige (huis)taken, wisselende uurroosters of roulerende groepenwerking.

• Zijn leerlingen met een vrijstelling voor LBV verplicht om wel deel te nemen aan ILD?

  Neen, hier geldt ook de regelgeving waarbinnen de levensbeschouwelijke vakken georganiseerd worden. ILD maakt deel uit van de vakken levensbeschouwing, wanneer je vrijgesteld bent van deze vakken, dien je ook vrijgesteld te zijn en te blijven van de activiteiten en lessen die deel uitmaken van ILD. 

  Een mogelijkheid bestaat erin om vakoverschrijdend te werken aan de burgerschapscompetenties waardoor alle leerlingen betrokken kunnen worden. (Vb. Samen met de leraar geschiedenis werk je rond een bezoek aan Kazerne Dossin in Mechelen. Ook leerlingen met vrijstelling voor het levensbeschouwelijke vak, kunnen dan deelnemen aan deze uitstap omdat deze ook kadert in de lessen geschiedenis. De levensbeschouwelijke verwerking nadien volgen zij echter niet omwille van de vrijstelling voor dit onderdeel.) 
  Uitzonderlijk kan een leerling met vrijstelling deelnemen aan de ILD-activiteiten indien op voorhand schriftelijk hiervoor toestemming gegeven werd door de ouders aan de directie.

Leerplannen en burgerschap

• Zijn er (aparte) leerplannen voor ILD?

  Ja, er werden twee verschillende leerplannen gemaakt, eentje voor doorstroom en dubbele finaliteit en eentje voor arbeidsmarktgerichte finaliteit.

  Deze vind je hier.

• Wat met de overlap met burgerschapsdoelen?

  Wij raden aan dat de verschillende vakgroepen overleggen, maar het is een uitdaging. Er moeten goede afspraken gemaakt worden wie wat organiseert. Dit vraagt extra overleg. Zo kan overlap vermeden worden.

• Zijn de leerplandoelen ILD al geïmplementeerd in Smartschool voor het maken van lesfiches?

  De lesdoelen zijn nog niet beschikbaar bij het maken van de lesfiches. Dit moet bij Smartschool zelf gebeuren. Dit schooljaar is het nog te vroeg om daar nu al werk van te maken, omdat we de leerplannen ook nog gaan evalueren en dan kunnen we de juiste versie meteen uploaden.

  Op dit moment zijn het dus nog de voorlopige leerplannen ILD. De bedoeling is dat we deze leerplannen nog evalueren met inbreng van de leraren en op basis van hun bevindingen kunnen er wijzigingen gebeuren.

• Moeten de burgerschapsdoelen geëvalueerd worden in de lessen ILD?

  Neen, de burgerschapsdoelen kunnen enkel worden ingeoefend tijdens de ILD. De eindverantwoordelijkheid van de evaluatie van deze doelen ligt bij een andere leraar of vak. 

  Een leraar levensbeschouwing mag aangesteld worden om het vak burgerschap te geven als hij/zij aan de juridische voorwaarden voldoet. Het moet echter te allen tijden duidelijk zijn voor de leerlingen wanneer welk vak gegeven wordt en welke doelstellingen aan de orde zijn. 

• Wat wordt er bedoeld met 'facultatief' bij de doelen rond duurzaamheid in het leerplan ILD voor de arbeidsmarktgerichte finaliteit?

  Bij Thema 6, Duurzaamheid van het leerplan arbeidsfinaliteit staat facultatief (= vrij te kiezen), omdat de doelstellingen voor ILD in arbeid gebaseerd zijn op de eindtermen burgerschap. Daar was aanvankelijk duurzaamheid nog een deel van. Wanneer deze doelen herzien werden, verdween duurzaamheid, maar ondertussen waren de doelen al klaar voor ILD. Het is een thema dat veel leerkrachten of leerlingen aanspreekt en we kiezen ervoor om dit niet volledige te laten vallen. 

• In welke mate kan ILD ingeschakeld worden bij de evaluatie van de minimumdoelen burgerschap?

  De evaluatie van de burgerschapsdoelen behoort niet toe aan de vakken levensbeschouwing. De eindverantwoordelijkheid ligt dus niet binnen dit team. Wel kan er nagedacht worden over manieren om deze doelen in te oefenen. In de leerplannen zitten ook steeds duidelijke verwijzingen naar minimumdoelen burgerschap.

• Wat met de leerplandoelen van het eigen levensbeschouwelijke vak?

  Dit wordt door elke inspecteur-adviseur gecommuniceerd met de betrokken leraren. Mocht hierover onduidelijkheid bestaan, dan mag u uw inspecteur steeds contacteren.