Warme maaltijden, meer leren: een smakelijk experiment

Voor zorgcoördinator Anja (55) en stagiaire Maatschappelijke werk Fleur (24) werd het project een leerrijke proefperiode. “Maar ze begon wel met veel papierwerk”, vertelt Anja. “Een aantal scholen koos meteen voor de ‘full option’: een warme maaltijd voor alle kleuters. Zij konden zonder te veel administratie meteen van start gaan. Wij kregen de formule van verhoogde tegemoetkoming voor de maaltijden toegewezen. Alleen was de vraag: ‘Hoe identificeer je leerlingen uit kwetsbare gezinnen?’ Uit ervaring weten we dat een bevraging bij ouders vaak moeilijk ligt en vanwege de privacywetgeving blijven veel informatiewegen dicht. Via de overheidsadministratie kregen we uiteindelijk een lijst van ouders die op basis van schooltoelage of andere sociale toeslagen in aanmerking komen voor een maaltijdsubsidie voor hun kinderen. Zo bieden we nu een 35-tal kleuters een warme maaltijd aan tegen 80 eurocent in plaats van 4 euro. Ook het remgeld voor de middagopvang valt voor deze kinderen weg. Een andere pittige administratieve klus is om maandelijks vast te leggen wie op welke dag mee-eet. Ouders mogen hier namelijk flexibel in zijn.”

Daar bleef het niet bij, want de school wilde voor élke leerling het verschil maken.
Anja: “We raakten door het project geïnspireerd en lanceerden ’Pimp je brooddoos’. Dat gaat zo: elke laatste dinsdag van de maand krijgen alle kinderen die dat willen een extra gezonde snack om hun brooddoos aan te vullen. We proberen doelbewust te kiezen voor lokale, seizoensgebonden voeding waarmee we de kinderen ook iets nieuws laten ontdekken. Denk maar aan seizoensfruit of vergeten groenten als koolrabi of pastinaak. Wat na de ochtendbedeling overblijft, verhuist naar de keuken om te worden verwerkt in de warme maaltijden. Zo gaat er niets verloren.” 
Fleur knikt. Ze weet nu ook beter wat leerlingen zoal in hun brooddoos hebben zitten. “En dat heeft ons aangenaam verrast”, lacht ze. “Je hoort geregeld de verhalen over lege brooddozen of brooddozen met een koud stuk pizza erin, maar vooral bij kleuters zien wij veel gezond en gevarieerd eten: pasta, wraps, gesneden groentjes… Dat is ook cultuurgebonden. Eenmaal kinderen wat ouder worden, neemt het aantal boterhammen met choco wel toe.”

Of dit betekent dat alle kinderen 's ochtends in de rij komen staan voor een stukje koolrabi? Dat wil Anja niet gezegd hebben. “Zo formeel gaat het er niet aan toe, hoor. Soms voelen we ons net marktkramers wanneer we hier 's ochtends met onze schalen vol eten op de speelplaats staan. Zodra de eerste kinderen de school binnenlopen, vragen we hen of ze hun brooddoos bij hebben en iets extra willen. Niets moet, ze mogen ook gewoon komen proeven. We merken wel dat het concept steeds meer leeft, ook bij ouders. Die komen vaak even met hun kinderen mee om het proeven voor te doen. Vorige week kwam een nieuwe leerling de school binnen. Haar boterhammendoos zat propvol, maar ze wou ook graag een extraatje. Gelukkig had de mama nog een leeg doosje in haar fietskar liggen.”

Opvallend: wanneer de kleuters ’s middags met hun bord aan tafel zitten, zetten Anja en Fleur zich er meteen bij. Fleur: “We eten met de kinderen mee en praten er met hen over. Wat vinden ze lekker? Wat eten ze thuis? Als ze vragen waarom er champignons in de pasta zitten, dan kaats ik de vraag terug: wat doet jouw mama in de spaghetti? Als ze iets niet lusten, dan spoor ik hen aan om toch eens te proeven. We leren de kinderen van de tweede en derde kleuterklas ook eten met mes en vork. Een oefening in geduld, want vooral met een mes zijn veel driejarigen nog niet zo handig. ‘Snijd je vlees in stukjes’ krijg je niet in 1-2-3 aangeleerd.” Anja toont ons een bord met pasta. Het lijkt alsof er vlees in zit, maar schijn bedriegt. “Twee keer per week wordt er vegetarisch gekookt”, legt Anja uit. “Vroeger beperkte zich dat tot een kom sla met wortelen waar geen kind van at, maar vandaag de dag is de vegetarische keuken heel gevarieerd en ze valt in de smaak. Oké, een gerecht als ‘vegetarische stoverij’ is een beetje moeilijk om uit te leggen, maar de kinderen lusten het wel. Verder heeft de pedagogische maaltijd een sociale functie. Ik herinner me een mama van drie kinderen met één heel moeilijke eter. Bijna uit wanhoop besloot ze hem in het project te laten mee-eten. Het effect was er meteen: het kind zag andere kinderen eten en begon dat ook te doen. Probleem opgelost.”

Welk effect het project heeft op school? Daar hoeft Anja niet lang over na te denken: “Positief natuurlijk, maar welk vervolg krijgt het eenmaal de subsidiekraan dichtgaat? In veel buitenlandse schoolsystemen zijn gratis warme maaltijden voor iedereen al lang vanzelfsprekend. Dat ligt bij ons blijkbaar moeilijker, maar mochten alle kinderen al een gezonde kom soep met een boterham kunnen krijgen, dan zou dat een stap vooruit zijn. ‘Pimp je brooddoos’ zullen wij waarschijnlijk kunnen voortzetten, daarvoor is er financiële steun via vzw Brooddoosnodig en de Vriendenkring van onze school. Maar we kunnen nu veel beter inspelen op de SES-situaties van de kinderen. Neem nu de cadeautjes. Niet alle ouders kunnen zich veroorloven om verjaardagscadeautjes voor de hele klas te kopen, of om zomaar 5 euro bij te leggen voor een eindejaarsgeschenk voor de juf. Dat hebben we bijgestuurd. Voor de juf bakken we een lekkere cake of we knutselen zelf iets in elkaar. Voor de jarigen is er iedere maand één klasfeest: samen popcorn maken bijvoorbeeld. Meer hoeft dat toch niet te zijn?”

Afgevaardigd bestuurder, Koen Pelleriaux, schreef een opiniestuk over de visie van het GO! op kosteloze maaltijden op school. Aan de hand van twee voordelen illustreert hij hoe belangrijk het debat rond dit thema is. Het opiniestuk kan je hier raadplegen.

LEkker(s) Op School (LEOS) is een proefproject van Stad Gent, in samenwerking met HOGent en KULeuven. Het project kadert in het beleid van gelijke onderwijskansen (GOK) en past naadloos in de beleidsprioriteiten van het GO!.

Meer weten? Via deze link vind je alles over het project en de positieve effecten ervan.