Studiedag Begeleiden met impact: onderzoek en praktijk hand in hand

Wetenschappelijk onderbouwde pedagogische begeleiding heeft een aanzienlijke impact op de onderwijskwaliteit. Het versterken van de brug tussen onderzoek en praktijk is dan ook essentieel om scholen en leraren effectief te ondersteunen. Op woensdag 28 mei 2025 kwamen pedagogisch begeleiders uit alle Vlaamse onderwijsnetten samen in het Herman Teirlinckgebouw in Brussel voor de netoverschrijdende studiedag BEGELEIDEN MET IMPACT. Deze dag stond volledig in het teken van de wisselwerking tussen begeleidingspraktijk en onderwijsonderzoek.

De studiedag was een initiatief van de pedagogische begeleidingsdiensten van de verschillende onderwijsnetten, in samenwerking met het Departement Onderwijs en Vorming. Meer dan 300 deelnemers engageerden zich in dialoog, verdieping en ontmoeting over de netten heen voor de ambitie om via evidence-informed begeleiden de onderwijskwaliteit te versterken.

Adrie Visscher (Universiteit Twente)
De dag startte met een krachtige keynote van prof. dr. Adrie Visscher over het doelgericht versterken van de kwaliteit van leerkrachten. Aan de hand van onderzoeksdata en praktijkvoorbeelden toonde hij hoe onderwijskundige begeleiding het verschil maakt wanneer ze vertrekt vanuit analyse, reflectie en gezamenlijke doelgerichtheid. Hij beklemtoonde de cruciale rol van datageïnformeerde processen in schoolontwikkeling en leraargroei.

Geert Kelchtermans (KU Leuven)
In een verdiepend interview besprak prof. dr. Geert Kelchtermans de complexiteit van begeleidingswerk. Hij nodigde het publiek uit tot kritische reflectie over de vaak onzichtbare (neven)effecten van begeleidingstrajecten en de kwetsbare positie van begeleiders in veranderingsprocessen. Zijn inzichten gaven extra diepgang aan de professionele identiteit van begeleiders als “kritische vriend” in het onderwijsveld.

Tijdens het tweede deel van de dag konden deelnemers kiezen uit elf masterclasses, telkens begeleid door een onderzoeker of expert met praktijkervaring. Hieronder vind je een kort verslag van elke sessie.

1. Teamteaching: wat werkt? 
   (ESTAFETT-team - Arteveldehogeschool)
   Onderzoekers van het ESTAFETT-project deelden inzichten over teamteaching in Vlaamse scholen. Ze bespraken wat lerarenteams nodig hebben om samen les te geven en hoe pedagogisch begeleiders dit proces kunnen ondersteunen met een gericht professionaliseringsaanbod.
2. Professionalisering van schoolleiders 
   (Melissa Tuytens - UGent)
   In deze sessie stond het professioneel continuüm voor schoolleiders centraal. Melissa Tuytens benadrukte de nood aan een doordachte opleiding en blijvende ondersteuning, waarbij begeleiders een belangrijke schakel vormen in het uitbouwen van onderwijskundig leiderschap.
3. Onderwijskundig leiderschap in de praktijk
   (Kristel Vanhoyweghen - GO!)
   Kristel Vanhoyweghen liet deelnemers stilstaan bij hoe schoolleiders kwaliteitsvol leren mogelijk maken, niet alleen voor leerlingen maar ook voor hun lerarenteams. Ze koppelde onderzoek aan concrete praktijkvoorbeelden uit de begeleidingsrealiteit.
4. Het OK-kader als hefboom voor onderwijskwaliteit
   (Jan Vanhoof - UHasselt)
   Deze sessie toonde hoe het referentiekader voor onderwijskwaliteit (OK) functioneert als instrument voor zelfevaluatie en schoolontwikkeling. Jan Vanhoof verduidelijkte hoe pedagogisch begeleiders scholen kunnen ondersteunen om met het OK-kader echt impact te genereren.
5. Professionele leergemeenschappen versterken
   (Vicky Willegems - Onderzoekende school, VUB)
   Een praktijkgerichte sessie over hoe scholen zich kunnen ontwikkelen tot professionele leergemeenschappen. Vicky Willegems besprak de condities voor gedeeld leiderschap, collectieve verantwoordelijkheid en lerende cultuur in schoolteams.
6. ICT-integratie in het onderwijs
   (Jo Tondeur - Vrije Universiteit Brussel)
   Jo Tondeur presenteerde recent onderzoek over succesvolle ICT-integratie in scholen. Hij gaf begeleiders concrete inzichten in hoe digitale tools doordacht ingebed kunnen worden in het didactisch handelen van leraren.
7. Motivatie en zelfdeterminatietheorie
   (Maarten Vansteenkiste - UGent)
   Vanuit de zelfdeterminatietheorie onderzocht Maarten Vansteenkiste hoe motivatie werkt bij leerlingen én leraren. Hij gaf begeleiders aanknopingspunten om meer autonomie-ondersteunend te werken en motivatie te verankeren in onderwijsverbetering.
8. Feedbackcultuur ontwikkelen
   (Emmelien Merchie - UGent)
   Feedback is een krachtige hefboom voor leren, mits die goed wordt ingezet. Emmelien Merchie besprak hoe begeleiders kunnen bijdragen aan een constructieve feedbackcultuur binnen scholen, met oog voor psychologische veiligheid en leergerichtheid.
9. Werkplekleren en professionele ontwikkeling
   (Simon Beausaert - Maastricht University)
   Deze sessie zoomde in op het belang van informeel en werkplekgericht leren voor leraren. Simon Beausaert gaf voorbeelden van hoe begeleiders professionele groei kunnen ondersteunen door het leerpotentieel van dagelijkse praktijken zichtbaar te maken.
10. Welbevinden en betrokkenheid van leraren
    (Anja Van den Broeck - KU Leuven)
    Anja Van den Broeck toonde hoe motivatie en welzijn van leraren samenhangen. Ze gaf onderbouwde tips aan begeleiders om schoolteams te ondersteunen in het creëren van een context waarin leraren zich gewaardeerd en betrokken voelen.
11. Begeleiden van veranderingsprocessen
    (Soetkin Werbrouck & Steven Mannens - Vrij CLB Netwerk & Katholiek Onderwijs Vlaanderen)
    Deze sessie bood inzichten in het begeleiden van complexe veranderingsprocessen in scholen. De sprekers gingen dieper in op weerstand, draagvlak en hoe begeleiders een verbindende rol kunnen spelen tussen beleid en klasvloer.

Na de middag werden de deelnemers ondergedompeld in de Open Space-methodiek onder de expertbegeleiding van PBD-GO! collega Laureen Clef. Dat gaf hen de kans om zelf thema’s aan te brengen en in kleine groepen ideeën uit te wisselen. De groep gaf samen vorm aan maar liefst 15 verschillende gesprekstafels waarin hun expertise, kennis en kritische bedenkingen op een open en transparante manier besproken konden worden. Deze gesprekstafels stimuleerden netoverschrijdende samenwerking, lieten ruimte voor praktijkverhalen en versterkten het netwerk tussen begeleiders en onderzoekers.

De studiedag BEGELEIDEN MET IMPACT onderstreepte het gedeelde engagement van alle begeleidingsdiensten voor kwaliteitsvol onderwijs. Door onderzoek en praktijk met elkaar te verbinden, versterken begeleiders hun impact. Deze dag vormde een krachtig signaal dat samenwerking over netten heen niet alleen mogelijk is, maar ook leidt tot verdieping, innovatie en inspiratie.