Reis naar het mekka van zelfregulerend leren

‘Ik geloof absoluut in het nut van reizen naar andere scholen’, zegt directeur Sarah Schroyens terwijl ze met een aanstekelijke glimlach Jill, die van Leuven komt, ontvangt. Ze knipoogt naar Raf, Monica en Murielle van de pedagogische begeleidingsdienst van het GO! die Ravels als plek voor hun nu al zesde kijkdag hebben uitgekozen. Reizen naar elkaars school is een inspirerend onderdeel van het lerend netwerk rond zelfregulerend leren (ZRL). Vorig schooljaar stuurde Sarah elke collega van haar team uit naar minstens één kijkdag. ‘Tijdens onze pedagogische studiedag verruimden we onze blik rond team teaching. We besloten om in andere scholen ons licht op te steken. We kozen bewust voor scholen uit het lerend netwerk ZRL die ervaring hadden met teamteaching. Er valt zoveel van elkaar te leren.’

Sarah heeft het verhaal van deze school al vaak kunnen oefenen voor nieuwsgierige ouders. ‘Ze zouden me de pieren uit de neus halen,' vertelt ze lachend. 'Maar ik heb niets liever. Vragen ze wat zelfregulerend leren is, dan zeg ik dat het alle vaardigheden zijn die een kind nodig heeft om hun leerproces aan te sturen. Ook executieve functies zijn daaraan gelinkt. De leerlingen leren daarbij hun gedrag en hun emoties aansturen.’

Op deze kijkdag deelt Sarah ook het parcours van haar professionele reis. ‘Veertien jaar stond ik voor de klas in het katholiek onderwijs. Daarna werkte ik twee jaar voor een bedrijf. Ik kreeg er de kans om me te ontwikkelen tot kerntalentanalist.’ Toeval bestaat niet, want toen zag ze de vacature voor directeur van deze school. ‘Voordien had ik nooit de ambitie gevoeld om directeur te worden. Maar omdat het om een talentenschool ging, hapte ik meteen toe.’

Michelle noteert enthousiast en wil weten wat een talentenschool precies is. ‘In een talentenschool is er bijzondere aandacht voor het ontdekken en ontwikkelen van jouw talenten. We leren kinderen zicht te krijgen op wat hun energie geeft en waar hun uitdagingen liggen. Dat inzicht maakt hen veerkrachtiger. Het is ook een plek waar mensen in de breedste zin van het woord kunnen leren tonen wie ze zijn. Deze school is doordrongen van het geloof dat iedereen kan groeien. Omdat ik ook met die bril naar leren kijk, past dit project zo goed bij me.’

Hoe vroeg je met zelfregulerend leren kan starten, vraagt Lien. ‘Van in het hoekenwerk en onze planbordwerking bij de kleuters leren we kinderen uiten hoe ze zich voelen bij bepaalde activiteiten. Dat is een beetje onze bijbel. Zo ontdek je hun persoonlijke voorkeuren én peil je naar hun motivatie. Het is slim om hen te leren daar alert voor te zijn. Wie gemotiveerd is, leert nu eenmaal beter. Daarnaast leren ze ook stilstaan bij hun prestaties.’

Tijdens de rondgang in de school valt op hoe elke leraar zijn leerstijl heeft. Jens kruipt op de mat van de kleuters, Inge neemt met haar smartphone een foto van het indrukwekkende planbord bij de kleuters. Of zelfregulerend leren als een revolutie aanvoelde voor het team, wil Lina weten. ‘We kozen er als team voor. Toevallig was ik het die ZRL voorstelde, maar het idee had even goed van een andere collega kunnen komen. De tendenzen waren er al.’

Kinderen opvoeden tot gekwalificeerde, ondernemende en creatieve probleemoplossende volwassenen is de uitdagende missie van de Talentenschool Blink. Zijn alle leraren klaar om met ZRL aan de slag te gaan? 'Dat gebeurt met verschillende snelheden,' geeft Sarah toe. ‘Als je ZRL wil coachen moet je ook een goed zicht op je eigen ZRL-vaardigheden hebben. Je eigen struikelblokken herkennen en ze daarna coachen bij een leerling is niet zo makkelijk. Mijn devies: in beweging zijn is prima. Als er stappen gezet worden, ben ik tevreden.’

Sinds dit schooljaar organiseert de school wekelijks twee uren ‘Blinktijd’. ‘De leerlingen gaan dan zelfstandig aan de slag. Dat doen ze supergraag, maar er komt veel coaching bij te pas. Het aanbod kan herhalend, remediërend of verdiepend zijn. Ze leren ook hun eigen werk corrigeren. De dag voordien wordt alles volgens een strakke routine voorbereid, zodat ze hun leerplek goed kunnen inrichten en inhoudelijk weten wat te doen.’ Zelfstandig werken is dan ook veel meer dan je plan trekken. ‘Sturing is een pijler van de reis naar zelfstandigheid. Met 'Blinktijd' creëren we extra kansen om de ZRL-vaardigheden van onze kinderen te prikkelen en te coachen.’

Zelfs voor leerlingen die minder sturing nodig hebben, heeft het team van de Talentenschool aandacht. ‘Het anders-zijn in onze school is eigenlijk heel gewoon. Dat zit in onze aanpak. Wil een leerling graag in de gang zitten omdat dat beter voor hem of haar werkt, of wil iemand met het gezicht naar buiten gericht zitten in plaats van naar het bord? Prima, zolang leerlingen maar weten wat ze nodig hebben om zich goed te voelen en daardoor goed te kunnen leren. We willen ook een adaptieve school zijn. Als er in de toekomst bijvoorbeeld gevoelig meer cognitief sterke kinderen komen, dan moeten we daar kunnen op inspelen.’

Tijdens de broodjeslunch schrijven de collega’s van het lerend netwerk op kaartjes wat ze van de kijkdag vinden. ‘Inspirerend’, ‘gestructureerd’, ‘duidelijk’ en ‘warm’ zijn de meest gebruikte woorden. Elke leraar reist straks met blinkende ogen naar zijn eigen school.

Wat het effect van de ZRL-werking is? Daarover is Sarah eerlijk. ‘Ik kwam nog geen instrument tegen dat zegt of de ZRL-vaardigheden van onze kinderen verder staan dan bij kinderen in andere scholen. We monitoren uiteraard wel onze leerlingenresultaten en verwachten een positieve tendens.’ Collega’s zeggen alvast dat de kinderen zichzelf goed leren kennen door deze manier van werken en de intense coaching. ‘Ik lees alle rapporten. In de Blinkwijzers beschrijven kinderen waarin ze uitblinken, waar ze nog kunnen groeien en wat hun toekomstplan is. Daar word ik gelukkig van. Dan denk ik: ja, het is een leerrijke reis.’

Podcast Meesterlijk zelfregulerend

In het kader van het project rond zelfregulerend leren, maakte de PBD-GO! de podcast ‘Meesterlijk zelfregulerend’. Tijdens het bezoek aan Rotterdam strikten de PBD-collega's expert Patrick Sins voor een inspirerende bonusaflevering waarin hij vertelt over zijn onderzoek naar zelfregulerend leren, over expliciete instructie, de iSelf-methode en zelfregulerend leren in Nederland.

De volledige podcast Meesterlijk zelfregulerend kan je beluisteren via Spotify.