Onderwijs achter tralies: werken aan een nieuwe toekomst

Sinds 2014 geeft Lucy Dewit, samen met haar geëngageerde collega’s van GO! CVO Volt, les aan gedetineerden in Leuven Centraal. Ze geeft er Frans, Engels en macusa (maatschappij, cultuur en samenwerking). De gevangenis is geen gewone onderwijsomgeving. Lucy vergelijkt het binnenkomen met een luchthavenscreening: “Je laat je telefoon achter in een kastje, gaat door een metaaldetector en dan volgen er zeven deuren. Elke deur opent pas als de vorige dicht is. Het duurt even voor je écht binnen bent, een routine die eerst onwennig voelt, maar snel went.”

                      “IK WEET NIET WELKE FEITEN ZE PLEEGDEN EN WIL HET OOK NIET WETEN.”

                            ~~~~~~

                           Lucy Dewit, leerkracht Frans, Engels Macusa GO! CVO Volt

Over de achtergrond van haar cursisten weet ze bewust weinig: “Ik weet niet welke feiten ze pleegden en wil het ook niet weten. Anders zou ik hen anders bekijken. Het helpt me om hen neutraal te zien als mens.”

Gedetineerden kunnen hun diploma secundair onderwijs behalen door de opleiding Aanvullende Algemene Vorming (AAV) te combineren met een beroepsopleiding. In Leuven Centraal is dat de opleiding Residentieel Elektrotechnisch Installateur. Het AAV-traject duurt meestal twee jaar, maar kan afhankelijk van persoonlijke omstandigheden sneller of trager verlopen.

In de gevangenis biedt AAV ongetwijfeld een tweede kans voor de gedetineerden. "Vaak wordt gedacht dat deze opleiding enkel voor jongeren is die door hun ouders worden aangemoedigd om een diploma te halen, maar gedetineerden kiezen hier volledig zelf voor," legt Lucy uit.

Al varieert de motivatie van cursisten: “Sommigen willen actief hun leven verbeteren, anderen misschien eerder indruk maken op de rechter. Maar wat hen vaak drijft, is het gevoel dat ze hun tijd nuttig besteden.”

Soms haken cursisten af tijdens het schooljaar omdat werken binnen de gevangenis financieel interessanter is. “Vaak staan ze maanden op een wachtlijst voor een job en als ze die kans krijgen, moeten ze kiezen.”

Lesgeven in een gevangenis komt uiteraard met uitdagingen. “De lessen vinden plaats in een pc-lokaal, maar we hebben geen toegang tot het internet. We werken met een leerplatform, maar kunnen dus geen opdrachten geven waarbij ze online informatie moeten opzoeken. Er is een gevangenisbibliotheek, maar die is op verschillende tijden open voor verschillende vleugels, wat groepswerken lastig maakt. Daarom hebben veel leraren intussen zelf woordenboeken en encyclopedieën in het klaslokaal gelegd, zo hebben we onze eigen minibibliotheek.”

Inventiviteit is nodig. “Een tijdje geleden wilden we met de cursisten koken voor het einde van het schooljaar. Maar daarvoor moesten we naar de keuken, en natuurlijk mogen we niet zomaar messen en scharen gebruiken. Alles moet geteld worden en verloopt via de bewaking. Maar als je duidelijk uitlegt waarom iets belangrijk is voor hun diploma, denkt de gevangenis graag mee in oplossingen.”

Volgens Lucy is onderwijs een belangrijke stap in de re-integratie van gedetineerden: “Ik weet niet hoe het leven van mijn cursisten verloopt na hun vrijlating, maar ik weet wel dat onderwijs hun kansen op een nieuwe start verhoogt. Daarnaast ben ik ervan overtuigd dat leren je blik op de wereld verruimt. En daar doe ik het voor,” besluit Lucy.

Daisy Denolf (coördinator bij het Team Onderwijsaanbod en -organisatie van de centrale diensten van het GO!): “Van de Vlaamse overheid kreeg het GO!, net als de andere onderwijsverstrekkers, de opdracht om onderwijs te voorzien voor gedetineerden. We zetten hier graag op in omdat we geloven in inclusie en re-integratie. Een veilige samenleving is voor iedereen een win-winsituatie.”

In 2023 bereikte het GO! met zijn Centra voor Volwassenenonderwijs zo’n 1.000 gedetineerden in Vlaamse en Brusselse gevangenissen. “We bieden opleidingen aan op het niveau van het secundair (volwassenen)onderwijs, met onder meer cursussen ICT, Nederlands als tweede taal en een diplomagericht beroepskwalificerend aanbod. Deze vorm van tweedekansonderwijs is van onschatbare waarde. Onderzoek toont aan dat gedetineerden die onderwijs volgen na hun vrijlating minder snel hervallen en meer kans hebben op werk.”

“Veel gedetineerden hebben geen diploma en dragen vaak een zware zorglast. Een certificaat of diploma secundair onderwijs behalen is helemaal niet vanzelfsprekend. Daarnaast bepaalt het type gevangenis het soort opleiding dat we kunnen aanbieden. In arresthuizen, waar mensen kort verblijven in voorhechtenis, is een lang traject onhaalbaar. In klassieke gevangenissen, waar gedetineerden langer verblijven, kunnen we intensievere trajecten aanbieden.”

“Het GO! werkt samen met gedetineerden aan hun toekomst. We geven hen vaardigheden, kennis en kansen zodat ze op een positieve manier hun leven kunnen hervatten na de muur. Dat is niet alleen in hun belang, maar in dat van de hele samenleving.”