Kennisrijk curriculum biedt leraren meer houvast én autonomie

“Een kennisrijk curriculum is geen kennis om de kennis,” zegt Lotje De Spiegeleer. Zij is coördinator leerplanontwikkeling bij de pedagogische begeleidingsdienst van het GO!. “Het gaat om de kennis die nodig is om te kunnen leren, denken en begrijpen.” De term verwijst naar een duidelijke koerswijziging. Waar de focus de voorbije decennia vooral lag op algemene vaardigheden, gaat het leerplan van het GO! opnieuw voor sterke vakdisciplines."

“We willen dat kinderen weten waarover ze praten," steekt Lotje van wal, "dat ze begrijpen wat bijvoorbeeld democratie of vrijheid betekent. Die basiskennis maakt van hen zelfstandige denkers. Wij zien dit kennisrijk curriculum bovendien als de basis om leerlingen gelijke kansen te geven. We gaan er te vaak vanuit dat kinderen met dezelfde basiskennis aan de start staan. Meer focus op kennis is daarom ook heel emancipatorisch."

Het leerplan legt die kennis laagje per laagje vast, zodat leerkrachten beter weten wat leerlingen op welke leeftijd moeten kennen en kunnen. Tegelijk blijft de samenhang tussen vakken behouden. “De doelen zijn sterk verbonden,” zegt Lotje. “We zien kennis als een voorwaarde om te kunnen denken, als voorwaarde tot begrijpend lezen, als motor om het grotere geheel te begrijpen.”

Het GO! heeft heel proactief werk gemaakt van een nieuw kennisrijk leerplan zodat we nu al uit de startblokken kunnen schieten. “We zijn daar vier jaar geleden al aan begonnen,” vertelt Lotje. “We hebben de kans gegrepen om één overkoepelend leerplan te schrijven, in plaats van aparte plannen per vak. Dat maakt het overzichtelijker voor de leraar.”

Dit leerplan beschrijft niet alleen doelen, maar ook de leeftijd waarop kinderen bepaalde zaken moeten beheersen. “Het is er voor de leerkracht en ondersteunt zijn autonomie,” zegt Lotje. “Zo kan hij beter inschatten waar zijn leerlingen staan en hoe hij de klas in beweging brengt.”

Ook het buitengewoon basisonderwijs vertrekt van dezelfde doelen, maar maakt ze passend voor elk kind. “Dat zorgt ervoor dat kinderen vlotter kunnen schakelen tussen gewoon en buitengewoon onderwijs,” zegt Lotje. “We vertrekken altijd van dezelfde basis.”

De implementatie van het nieuwe leerplan is een grootschalig traject dat in alle basisscholen van het GO! de komende jaren wordt uitgerold. “We hebben gekozen voor een gestructureerde aanpak,” zegt Els Gallin, die de implementatie coördineert. “Dit schooljaar volgen alle beleidsteams van alle basisscholen een vierdaagse opleiding, verspreid over 66 reeksen. Ze leren hoe ze het leerplan kunnen invoeren tot op de klasvloer en maken onder meer een vijfjarenplanning.”

Later volgen de leraren zelf. Vanaf november starten vormingen over Nederlands en wiskunde, telkens met aparte reeksen voor kleuter-, onder- en bovenbouw. “Ze krijgen eerst een online sessie, gevolgd door vier dagdelen vorming,” zegt Lotje. “De inschrijvingen lopen als een trein: al meer dan duizend leraren hebben zich ingeschreven.”

Els merkt dat de reacties tijdens de vormingen voor beleidsteams opvallend positief zijn. “Deelnemers zeggen letterlijk: dit is wat we nodig hadden. Meer houvast, meer duidelijkheid. En tegelijk blijft er ruimte voor eigen invulling. We doen dit niet vanuit Brussel, maar samen met alle scholen en scholengroepen. Dat schakelen is cruciaal.”

De stap van leerplan naar klaspraktijk is groot. Daarom ontwikkelt het GO! ook lesfiches: compacte plannen die leraren helpen hun lessen efficiënt op te bouwen. “Het zijn geen kant-en-klare lesvoorbereidingen,” benadrukt Lotje. “Ze bevatten de essentie: wat leerlingen moeten leren, hoe je dat stapsgewijs aanbrengt en welke materialen nuttig zijn. De leraar blijft de professional die de vertaalslag maakt.”

“Een voorbeeld? In de didactische fiches vind je hoe je herleidingen van standaardmaten best aanpakt in de tweede en derde graad, welke instructies en oefenkansen je geeft en hoe je deze ondersteunt en evalueert. De lesfiches brengen het leerplandoel samen met de didactische aanpak en geven duidelijk aan hoe je dit als leraar sequentieel opbouwt,” zegt Lotje. “Maar meer houvast betekent net meer autonomie. De ontwikkeling van dat lesmateriaal gebeurt gaandeweg samen met verschillende scholen.”  

De nieuwe minimumdoelen betekenen geen breuk met het verleden, maar wel een duidelijke stap vooruit. “Leraren hoeven niet alles opnieuw uit te vinden,” zegt Lotje. “Ze weten wat belangrijk is, krijgen sterke ondersteuning en kunnen zich focussen op goed onderwijs.”

Els vult aan: “De kracht van dit traject is dat we het samen doen: van de PBD-GO! tot de schoolgroepen en de leraren zelf. Alleen zo kunnen we tegen 2030 zeggen dat elke leerling, waar ook in Vlaanderen of Brussel, evenveel kansen krijgt om te leren en te groeien.”