Hr-jobshadowing in Malta

Onze groep bestond uit hr-medewerkers van de centrale diensten van het GO! en van de hr-afdelingen van de GO! scholengroepen. We wilden met dit werkbezoek inspiratie opdoen in het kader van de hr-doelstellingen in het GO! ambitieplan en concrete toepassingen ervaren van duurzame hr-strategieën voor de onderwijssector. We bezochten in dat verband de universiteit van Malta (UM), het Institute for Education (IfE), het St. Benedict's College en het Maltese ministerie van Onderwijs. Al onze gesprekspartners toonden zich erg open over hun werking en bleken zeer bereid om inzichten en materialen met ons te delen. Gemeenschappelijk voor de bezochte organisaties was hun sterke focus op professionalisering, welzijn en aantrekkelijkheid van de onderwijssector, “to shape future generations through an ever evolving learning environment”.

Malta is met zijn ongeveer 600.000 inwoners een eiland op het formaat van een grote stad, maar het is wel degelijk een autonome natie. De populatiedruk neemt toe, onder meer doordat de vergrijzing van de inheemse bevolking ertoe leidt dat er meer migrant-arbeiders nodig zijn om de economie draaiende te houden. De toenemende diversiteit op het vlak van culturele tradities en talen heeft ook effect op het onderwijs. De UM ziet vooral kansen in deze groeiende diversiteit: 25% van hun studenten zijn buitenlanders, van wie de helft EU-burgers. Alle lessen op de universiteit worden in het Engels (één van de twee officiële landstalen) gegeven. De internationale context en de uitwisseling bieden volgens de UM een meerwaarde om het gevreesde tunnelzicht en mogelijk gebrek aan innovatieve ideeën op dit kleine eiland open te breken. 

Malta kent een tweepartijenstelsel. Vroeger gaf dat vrij stabiele regeringen, maar de voorbije 5 jaar is de minister van Onderwijs 4 keer gewisseld. Toch zijn de Maltezen erin geslaagd een langetermijnvisie voor onderwijs uit te werken, de ‘New Education Strategy (2024-30)’. 
Het hr-departement van het ministerie van Onderwijs telt de volgende beleidsdomeinen: Recruitment, Promotions & Progressions, Leaves, Records & Retirements, Discipline, Allowances, Compliance & Internal Audits en Wellbeing. Er zijn sectorale overeenkomsten tussen de overheid en de ‘Malta Union of Teachers’ (MUT), die de arbeidsvoorwaarden, salarissen, werkuren en arbeidsomstandigheden concreet regelen.

Verspreid over de republiek zijn er 220 scholen. Deze zijn opgedeeld in openbare ‘State Schools’, gesubsidieerde ‘Church Schools’ en enkele private 'Independent Schools’. De grondwet van Malta stelt dat er religieus (katholiek) onderwijs moet worden gegeven, maar doorheen de tijd is er voor de niet-katholieke leerlingen toch een parallel traject uitgebouwd. Anders dan bij ons opteren ze in Malta niet voor het onderricht in diverse levensbeschouwingen, maar bundelen ze die in het vak “ethiek”.

Een ‘College’ is qua werking vergelijkbaar met een scholengroep in het GO!, maar dan zonder raad van bestuur. In het geval van het St. Benedict’s College (in tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, is deze school een ‘State School’) ging het om een samenwerking tussen 8 basisscholen, 1 middenschool, 1 secundaire school en 1 buitengewone secundaire school. De scholen worden geleid door een directeur en zijn of haar adjuncten, elk met hun specifieke verantwoordelijkheden. 

‘State Schools’ kunnen hun teams niet zelf samenstellen. Leerkrachten en directeurs tonen hun bekwaamheid aan en worden vervolgens centraal geselecteerd door het ministerie van Onderwijs. Ze solliciteren voor een vacante plek in één of meerdere scholen. Er is éénmaal per jaar mobiliteit mogelijk, maar uiteindelijk wijst het ministerie de kandidaat toe aan een bepaalde school. Als er meerdere gegadigden zijn, bepaalt dienstanciënniteit de voorrang. 

In Malta moeten de leerkrachten en directeurs gekwalificeerd zijn met een pedagogisch bekwaamheidsbewijs, op het niveau master (UM) of bachelor (IfE). Verder is een ‘Master in Leadership’ verplicht om schooldirecteur te kunnen worden. Het behalen van een masterdiploma of het succesvol volgen van een leiderschapstraject wordt gestimuleerd met een financiële stimulans via belastingteruggave.

Naast de vaste leerkrachten, zijn er in het secundair onderwijs ook ‘Specialist Teachers’ die een specifiek vak geven. Deze leraren werken op meerdere scholen van de scholengroep en hebben niet altijd een voltijdse betrekking, omdat ze dit bv. combineren met een job buiten het onderwijs. 

Er gaat op alle scholen veel aandacht naar ‘students with special needs’. Er is een sterke toename van mentale problemen en ‘special needs’ sinds de covidepidemie. Deze bijzondere noden hoeven niet altijd geattesteerd te zijn, er wordt van uitgegaan dat iedereen recht heeft op (leer)begeleiding. De leerling krijgt die in de mate van het nodige van een ‘Learning Support Educator (LSE)’. Dit systeem botst op zijn grenzen, want er zijn te weinig middelen om iedereen alle nodige hulp te geven en vooral: scholen ervaren te weinig groei naar zelfstandigheid bij de leerling én te weinig professionele ontwikkeling van de klasleerkrachten, omdat iedereen blijft rekenen op de LSE. 

Door het lerarentekort worden soms toch niet-gekwalificeerde onderwijsassistenten (‘supply teachers’) ingezet als leerkracht. Het IfE richt zich via hands-on didactiek op het verhogen van de competenties van deze zijinstromers. De IfE-studenten wisselen de lessen die ze volgen op het IfE af met zelf lesgeven in een school. Dit zorgt voor een onmiddellijke toepassing van de leerstof in de klas en omgekeerd: de praktijkervaringen worden ingebed in het leerproces. Het IfE wil haar aanbod graag verder uitbouwen en heeft recent de erkenning aangevraagd voor een opleiding ‘MBA in Education’. De UM pakt het allemaal wat theoretischer aan, maar ook zij laten hun studenten al vroeg in het studietraject praktijkervaring opdoen, om hen tijdig te laten ervaren of de job hen ligt. 
Naar ons gevoel hebben zowel de UM als het IfE inspirerende en kwaliteitsvolle lerarenopleidingen, maar het was opvallend -en jammer- dat beide instituten eerder negatieve uitspraken deden over elkaars aanpak en niveau.

Omdat leerkrachten toegewezen worden aan een school, die ze niet noodzakelijk zelf gekozen hebben, houdt de onboarding ook het vertrouwd maken met de waarden en kenmerken van de school in. Verder is aanvangsbegeleiding gedurende de eerste twee jaar sterk ingebed in het systeem. Als de starter geobserveerd wordt door een aanvangsbegeleider, is dit niet evaluerend maar als kritische vriend. Om de gelijkwaardigheid te versterken, observeert de starter ook lessen bij de begeleider, wat een tweerichtingsgesprek stimuleert en een cultuur van voortdurende verbetering creëert. 

De totale opdracht van een leerkracht bestaat uit meer dan alleen lesgeven. Ook leerlingenbegeleiding, planning, professionalisering, uitstappen en overleg horen bij het pakket. In secundaire scholen met een rooster van 40 lestijden (1 lestijd = 40 min.) geldt dat de wekelijkse belasting voor een leraar maximaal 25 lessen van 40 minuten mag bedragen en maximaal 1 uur vervanging. De dagelijkse belasting mag de 7 lessen van 40 minuten niet overschrijden. Toezicht tijdens de middagpauze wordt vergoed. Er worden tot 48 lesvrije uren voorzien voor professionele ontwikkeling. 

De leraren hebben ook recht op 34 uren ‘Special Leave’ (uitzonderlijk verlof) per schooljaar. Dit verlof mag niet worden opgenomen in de eerste of de laatste 45 minuten van de schooldag. Voor het overige zijn er veel minder verlofstelsels dan in Vlaanderen en worden de meeste verloven niet toegekend in de loop van het schooljaar. Een leerkracht kan wel beroep doen op een niet opsplitsbaar, betaald, educatief verlof gedurende één schooljaar. Dit wordt al dan niet toegekend door het ministerie via een beoordelingscommissie. 

Deeltijds werk in het basisonderwijs wordt niet toegestaan. Men was verbaasd te horen dat dit bij ons wel mogelijk is, “omdat dit toch niet ten goede komt aan de leerlingen in het basisonderwijs?” Het gebeurt wel dat men specialist-leerkrachten inzet voor bijvoorbeeld muziek, techniek, sociale vaardigheden,... Op dat moment heeft de klastitularis een pauze.
In het secundair onderwijs bestaat het concept van ‘reduced hours’: minder lesuren met behoud van een voltijdse aanwezigheid voor andere schooltaken (bv. vervangingen, voorbereiding, ...). Dit biedt een mogelijkheid om de loopbaan van vakspecialisten of van leerkrachten aan het einde van hun carrière enigszins anders vorm te geven.

Korte vervangingen moet de school zelf regelen. Een vervanging bij langdurige afwezigheid kan geregeld worden door het ministerie. De vervangingen gebeuren doorgaans door nog niet-gekwalificeerde ‘supply teachers’. 

Zowel op beleids- als op schoolniveau staat het welzijn van het personeel hoog op de agenda. Er zijn vrij uitgebreide welzijnsdiensten verbonden aan de UM, het IfE en het Ministerie van Onderwijs. Onderwijsmensen kunnen zich laten begeleiden en/of laten toeleiden naar therapiesessies, die in bepaalde gevallen gratis zijn. Gespecialiseerde teams bezoeken de scholen met een outreach-programma om de drempel te verlagen. Er wordt zowel bij personeelsleden als leerlingen veel aandacht geschonken aan het opbouwen van “Resilience” (veerkracht). 

Dat kwaliteitszorg als onderdeel van een sterk onderwijs- en personeelsbeleid heel ernstig genomen wordt, blijkt onder meer uit volgende adviezen:

• Zorg dat bij alle bovenschoolse beslissingen die het onderwijs aanbelangen, de aanwezigheid van mensen met onderwijservaring gegarandeerd is. (Ministerie van Onderwijs);
• Schrijf Standard Operating Procedures (SOP) uit en werk met een systematisch intern auditprogramma om de eigen kwaliteit te garanderen en te blijven verbeteren (“Feedback is not a complaint, it’s a contribution!”). (IfE)

Alles bij elkaar genomen zijn de verschillen in personeelsbeleid tussen ons eigen onderwijssysteem en dat van Malta niet bijzonder groot, maar er vielen ons toch heel wat punten op die inspirerend kunnen werken. Exact wat de bedoeling was van het uitwisselingsprogramma. Bedankt hiervoor aan de organisatoren, de deelnemers en de gesprekspartners in Malta!