De kijk van Koen: oplossingen lerarentekort liggen voor het grijpen

Beste GO! collega, 
 
Het lerarentekort in het Gemeenschapsonderwijs is gedaald in vergelijking met een jaar geleden. Dat is goed nieuws, maar er is geen reden tot juichen. Het tekort blijft groot en er tekenen zich nieuwe, zorgwekkende tendensen af. 
Eerst de cijfers. Van de 529 GO! scholen die de recentste bevraging invulden, gaf 70 procent aan met een personeelstekort te kampen. In totaal gaat het om 718 voltijdse jobs, waarvan 595 voor leerkrachten. Een jaar geleden ging het nog om 837 openstaande vacatures, waarvan 659 voor leerkrachten. Een daling dus, maar daar horen meteen enkele kanttekeningen bij. 
Heel wat directies geven aan dat ze de hopeloze zoektocht naar personeel hebben opgegeven en dat leerkrachten overuren kloppen of dat zorgleerkrachten en de directeur zelf voor de klas staan om de gaten te vullen. Ook beschikt een groeiende groep leerkrachten en kleuterleiders niet over het vereiste diploma. Het enthousiasme en het engagement van al deze mensen is lovenswaardig, maar ideaal voor de onderwijskwaliteit is de situatie niet. En hoeft het nog gezegd dat schoolteams kreunen onder de aanhoudende druk en de noodmaatregelen die stilaan een structureel karakter krijgen?  

Een zorgwekkende tendens is dat ondanks de daling van het globale tekort er een stijging is van het tekort aan leerkrachten Nederlands en wiskunde. Dit is uiterst problematisch, want deze vakken leggen de fundamenten waarop alle andere kennis wordt gebouwd. Het zijn ook niet toevallig de twee vakken waarop de vorige en de huidige minister van Onderwijs de klemtoon legden en leggen. Het spreekt vanzelf dat die ambities moeilijk te verwezenlijken zijn als er geen leerkrachten zijn. 
Een tweede zorgwekkende trend is dat het tekort aan directeurs is toegenomen. Willen we de onderwijskwaliteit aanpakken – en ik denk dat ondertussen iedereen van die noodzaak overtuigd is – dan is de rol van de schooldirecteur daarin van onschatbare waarde. En dan willen we in elke school leidinggevend vermogen en een sterke pedagogische visie op de klasvloer. Daarvoor rekent het GO! in de eerste plaats op de directeur, terwijl die ook nog eens bezig is met personeelstekort, gebrekkige infrastructuur, boze en bezorgde ouders, dakgoten uitkuisen en talloze andere taken. Het mag dus niet verbazen dat vorig jaar bijna tweeduizend directeurs uitvielen in het Vlaamse onderwijs. Ook hier botsen goede voornemens van het beleid op de minder fraaie werkelijkheid. 

Is er een oplossing voor het toch wel dramatische personeelstekort in het onderwijs? Dat denk ik wel. We willen de knapste koppen voor de klas krijgen en ze daar houden, want ook dat is essentieel om de onderwijskwaliteit op te krikken. Dat betekent jongeren warm maken voor een loopbaan in het onderwijs, en opleidingen en begeleidingen voorzien die beginnende leerkrachten goed voorbereiden op de vaak moeilijke realiteit van de klasvloer. Maar dat betekent vooral dat we de job aantrekkelijker moeten maken. De rust en discipline die heersen in een aantal Engelse scholen waar de onderwijswereld nu zo hard op focust, kunnen ongetwijfeld helpen. Daar is geen hardvochtigheid of strikte tucht voor nodig, maar wel een stel duidelijke afspraken die kinderen en leerkrachten vanaf de eerste dag delen.  
Minstens zo interessant is dat Engelse leraren in het basisonderwijs beduidend minder werk hebben dan onze leerkrachten. Ze zijn op school van pakweg 8 tot 17 uur, maar dan zit hun werkdag erop. Nochtans zijn de Engelse klassen doorgaans groter. Maar de leerkrachten toetsen minder en moeten minder tijd besteden aan lesvoorbereidingen, omdat ze uitgeschreven, kennisrijke lesinhouden kunnen gebruiken. En laten we ook niet vergeten dat in die Engelse voorbeeldscholen er bijna altijd een tweede leerkracht of een zorgleerkracht in de klas aanwezig is. 

Bovenal is het hoog tijd dat we nu eindelijk eens werk maken van een hedendaags personeelsstatuut in het onderwijs. Iedereen is het erover eens dat de huidige eindtermen in het basisonderwijs, die van 1997 dateren, hopeloos achterhaald zijn. Wel, het personeelsstatuut is nog ouder.  
De onderwijsverstrekkers dringen nu al enkele jaren aan op een modernere, flexibelere invulling van de lerarenjob. Een statuut dat directies ook toelaat een duurzaam hr-beleid te voeren. De Commissie der Wijzen legde anderhalf jaar geleden al een bruikbare aanzet voor aan het Vlaams Parlement en in zijn Memorandum formuleerde het Gemeenschapsonderwijs meer dan een jaar geleden ook een heleboel aanbevelingen. Ondertussen is het lerarentekort in Brussel zo schrijnend dat een van onze basisscholen een leerjaar moet sluiten, en andere scholen dreigen te volgen. Laten we niet wachten tot deze hartverscheurende situatie zich over heel Vlaanderen verspreidt, maar nu met alle partners samen werk maken van werkbaar werk in het onderwijs. Anders zal ook de onderwijskwaliteit versterken niet meer dan een ambitie blijven. 
 
Koen Pelleriaux 
Afgevaardigd bestuurder