Gezondheid in de klas

In het GO! speelt elke leerkracht een sleutelrol in de brede basiszorg voor leerlingen. Een leerkracht is immers niet enkel een lesgever, een vakinhoudelijk expert, maar ook een opvoeder die aandacht heeft voor het welbevinden en de totale ontwikkeling van de leerling.

Per strategie van de gezondheidsmatrix wordt een korte duiding en voorbeelden gegeven. Ze leggen uit wat de begeleidingsdomeinen PGZ en PSF op de klasvloer inhouden.

Onder de strategie educatie verstaan we alle initiatieven die de school neemt om leerinhouden – kennis, vaardigheden en attitudes – over gezondheid actief aan te brengen.

De leerplandoelen, sleutelcompetenties eindtermen omvatten veel doelen die gelinkt zijn aan leefstijl en gezondheid (fysiek, emotioneel en sociaal). Ook vak- en leergebied overschrijdend kunnen leerlingen veel vaardigheden aanleren in de klas. Het didactisch en pedagogisch handelen van elke leraar draagt bij tot het ontwikkelen van vaardigheden die de (fysieke, emotionele en sociale) gezondheid van leerlingen bevorderen! Leraren wachten niet tot zich een probleem voordoet, maar handelen proactief om de gezondheid van alle leerlingen te stimuleren. Naast sensibiliseren, wordt er sterk ingezet op preventie!

Enkele voorbeelden:

• Leerlingen krijgen les over een gezonde levensstijl;
• Doorheen de verschillende leerjaren, maken leerlingen kennis met eerste hulp bij ongevallen;
• Gezondheidsvaardigheden: leerlingen leren gezondheidsinformatie analyseren en er de juiste conclusies voor zichzelf kunnen uittrekken;
• Het zelfvertrouwen van de leerlingen wordt versterkt door o.a. een positief zelfbeeld te stimuleren;
• De veerkracht van leerlingen wordt versterkt (het vermogen om zich aan te passen aan stress en tegenslag en daar misschien zelfs sterker uit te komen);
• Leerlingen leren emoties benoemen en reguleren;
  De probleemoplossingsvaardigheden van leerlingen worden versterkt;
• De sociale vaardigheden worden gestimuleerd (leren samenleven);
• De weerbaarheid wordt gestimuleerd. Deze vaardigheid kunnen leerlingen in vele situaties benutten, om de eigen grenzen met betrekking tot seksualiteit te bewaken, om neen te zeggen als vrienden een sigaret aanbieden, om op te komen voor de eigen waarden,…;
• Leerlingen begeleiden om hun eigen identiteit te ontwikkelen;
• Leerlingen leren omgaan met autonomie.

De strategie omgevingsinterventies omvat aanpassingen in de fysieke of sociale schoolomgeving. Die veranderingen maken van de gezonde keuze de meest voor de hand liggende keuze.

Een gezonde levensstijl is niet louter een individuele keuze. De keuzes van de leerlingen op school worden minstens even hard beïnvloed door hun fysieke en sociale omgeving. De fysieke omgeving en het sociaal klimaat dragen samen bij tot een stimulerende en gezonde leeromgeving voor de leerling in de klas. 

Enkele voorbeelden:

EEN GEZONDE FYSIEKE KLASOMGEVING:

• Er worden prikkelarme momenten  en/of plaatsen voorzien in de klas;
• Het klaslokaal is veilig en netjes;
• De klas beschikt over ergonomisch meubilair voor de leerlingen;
• De klas wordt regelmatig verlucht;
• Er worden beweegtussendoortjes voorzien;
• Leerlingen kunnen water drinken in de klas.

EEN GEZONDE SOCIALE KLASOMGEVING:

• Een positief pedagogisch klasklimaat;
• Sterke sociale verbondenheid van de leerling met de klasgroep;
• Een positieve relatie tussen de leraar en de leerlingen;
• Een sociaal veilige en voorspelbare klasomgeving;
• Een autoritatieve pedagogische stijl die een veeleisende en gedisciplineerde aanpak combineert met een responsieve aanpak;
• De leraar die het gezonde voorbeeld toont.

Onder de strategie afspraken en regels verstaan we afspraken of regels in het school- en arbeidsreglement, maar ook informelere afspraken, zoals een individuele leraar die leerlingen toelaat om water te drinken tijdens de les. Ook wetgeving en de juiste randvoorwaarden, zoals voldoende mankracht en budget, krijgen hier een plaats.

Het schoolteam bepaalt regels, die worden door elk lid van het schoolteam consequent nageleefd. Denk na welke regels een gezonde levensstijl kunnen bevorderen. Daarnaast maakt de leraar samen met zijn leerlingen afspraken. Ook bij het bepalen van afspraken wordt er rekening gehouden of deze een positieve invloed hebben op het gezondheidsgedrag van de leerlingen. Zowel de leerkracht als de leerlingen volgen het nakomen van de afspraken op.

Wat bij overtredingen? Consequent reageren draagt bij tot een voorspelbaar en sociaal veilig klasklimaat.

Een voorbeeld:

Het realiseren van een effectief klasmanagement, bv. door heldere afspraken te maken en duidelijke grenzen te stellen. Dit houdt o.a. in dat gewenst gedrag positief bekrachtigd wordt, maar ook dat ongewenst gedrag gesanctioneerd wordt. Van leraren die een verbindend positief contact met hen hebben, zullen leerlingen ook makkelijker afspraken en grenzen accepteren.

Elk kind heeft recht op onderwijs, ook leerlingen die afwezig zijn wegens een langdurige of chronische ziekte. Daarom voorziet de Vlaamse overheid een onderwijsaanbod dat bestaat uit vijf maatregelen:

• Maatregelen binnen het zorgbeleid van een school.
• Type 5-onderwijs (ziekenhuisonderwijs).
• Tijdelijk onderwijs aan huis (TOAH).
  DMOB, of onderwijs in diensten met onderwijsbehoefte (K-diensten= kinderpsychiatrie).
• Synchroon internetonderwijs, beter bekend als Bednet. 

Deze maatregelen hebben 2 doelen:

1. leerachterstand beperken.
2. de terugkeer naar school voorbereiden.

Elk van deze maatregelen wordt door een andere actor aangeboden. Naast deze overheidsmaatregelen zijn er nog initiatieven van vrijwilligers om zieke leerlingen te ondersteunen, zoals bv. School & Ziekzijn vzw.

Onder de strategie zorg en begeleiding verstaan we alle activiteiten i.f.v. vroegdetectie (1) en vroeginterventie (2).

In deze strategie beoogt men om (1) tijdig op te merken wanneer het niet goed gaat met een leerling om passende zorg te kunnen voorzien en (2) leerlingen met een gezondheidsprobleem (fysiek, emotioneel of sociaal) optimaal te laten participeren in de klas. Bijkomend is het ook belangrijk dat de leerlingen zelf weten hoe ze bij een leraar terecht kunnen in geval van bijv. pesten. Wanneer situaties zijn draagkracht overstijgen, zal de leraar problemen signaleren en ondersteuning van andere actoren inroepen (klassenleraar, leerlingenbegeleider, …). 

Enkele voorbeelden:

• De leraar merkt op dat een vrolijke jongen er sinds enige tijd onverzorgd en vermoeid bijloopt. De leraar bespreekt dit met de leerling. Dit toont aan de leerling dat de leraar de verandering heeft opgemerkt en dat de leraar bezorgd is om de leerling. Tijdens het gesprek toetst de leraar zijn eigen observatie aan de beleving van de leerling en verduidelijkt de leraar de verwachtingen over het gewenst gedrag.
• De leraar merkt op dat een leerling al tweemaal betrokken is bij een vechtpartij tijdens de speeltijd en bespreekt dit met de leerling. Samen gaan ze o.a. op zoek naar een andere manier om met de boosheid/frustratie om te gaan.
• Een kleuterleider heeft de indruk dat één van de kleuters andere kinderen dwingt om zich uit te kleden. Hij bespreekt dit met de kleuter om na te gaan wat er aan de hand is en stelt gerichte vragen rond de mate van toestemming, vrijwilligheid, gelijkwaardigheid, ontwikkeling, context en zelfrespect om de ernst in te schatten. De verdere reactie hangt af van de vlag die aan het incident wordt gegeven (zie vlaggensysteem van Sensoa).
• Een leerling die na een operatie langdurig afwezig is, volgt de les thuis via Bednet.
• De leraar spreekt met een leerling die snel boos wordt af waar hij tot rust kan komen en hoe hij nadien opnieuw kan aansluiten bij het klasgebeuren.