Lerarentekort neemt verder toe en legt hoge druk op schoolteams

“Het lerarentekort is dubbel zo groot als bij de start van het schooljaar en het tekort is ook groter dan in dezelfde periode vorig jaar. Bovendien zijn er meer scholen die met tekorten te maken krijgen”, stelt afgevaardigd bestuurder Koen Pelleriaux vast. “Hele schoolteams draaien extra uren om de gaten te vullen, maar zitten daardoor op hun tandvlees. Ik maak me daar ernstig zorgen over.”

400 van de 523 scholen die de bevraging van het GO! invulden, geven aan dat ze met een personeelstekort kampen. In totaal missen ze samen 837,5 voltijdse collega’s. Het merendeel daarvan (79%) zijn vacatures voor lesopdrachten. Dat betekent dat de scholen in totaal 658 voltijdse leraren missen. Het lerarentekort is nog groter dan in dezelfde periode vorig jaar (+9%).

Het lerarentekort wordt traditioneel groter naarmate het schooljaar vordert. Het wordt dan moeilijker om vervangingen te vinden. Maar dit jaar is de toename wel erg substantieel. Het aantal niet ingevulde lesopdrachten is meer dan verdubbeld sinds september 2023 (+116%). Vorig schooljaar was die stijging veel minder uitgesproken (+49%).

In de bevraging geven schooldirecteurs aan dat ze (een deel van) hun tekorten verhelpen door ook mensen aan te werven die geen onderwijsprofiel hebben. Cijfers over bekwaamheidsbewijzen onderschrijven die realiteit. Steeds meer lesopdrachten worden ingevuld door medewerkers die niet over het vereiste of voldoende geachte bekwaamheidsbewijs beschikken. Het percentage lesopdrachten ingevuld door een leraar met bekwaamheidsbewijs ‘andere’ steeg in het secundair onderwijs van 6 procent in 2021 naar 9 procent in 2024. Vooral in het beroepssecundair onderwijs, waar intussen 14 procent van de leraren niet beschikt over een vereist of voldoende geacht bekwaamheidsbewijs. In het basisonderwijs is dat percentage lager maar gaat het toch ook om een verdubbeling op enkele jaren tijd (van 2 procent in 2020 naar ca. 4,5 procent in 2024).

“Een grote diversiteit aan profielen in het onderwijs is een goede zaak”, vindt Pelleriaux. “Zijinstromers kunnen met hun bagage en kennis ons onderwijs verrijken en kwalitatiever maken. Maar onze scholen moeten wel de ruimte krijgen om zijinstromers in te werken. En al die geëngageerde leraren zonder bekwaamheidsbewijs moeten de mogelijkheid krijgen om zich verder te bekwamen.”

Opvallend veel directeurs melden dat ze zich zorgen maken om de bijkomende belasting die het tekort met zich meebrengt voor de rest van hun team. Directeurs staan zelf voor de klas, schakelen ook het zorgteam in en het hele schoolteam springt zowat overal bij. Lesopdrachten worden overgenomen, maar ook toezicht, opvang en busbegeleiding worden onderling verdeeld en opgevangen. Gepensioneerden en stagiairs springen in.

“Lerarenteams zitten op hun tandvlees. Het aantal personeelsleden dat aankijkt tegen een hoge werkdruk stijgt, net als het aandeel onderwijsprofessionals dat kampt met werkstressklachten. Het kan haast niet anders dat ook de onderwijskwaliteit daaronder te lijden krijgt,” vreest Pelleriaux. “Dit mag niet verder ontsporen. We vragen duurzame ingrepen. Onze oplossingen hebben we neergeschreven in ons memorandum aan de volgende regering. We zullen ze de komende weken en maanden op tafel blijven leggen. De toekomst hangt ervan af.”

• “Op 56 lesgevende leerkrachten hebben wij al 14 anders-gekwalificeerden in dienst.”
• “Momenteel werd alles ingevuld, maar niet altijd door personeel met vereist of voldoende geacht diploma, we roeien met de riemen die we hebben.”
• 5 posten werden ingevuld door mensen met andere profielen o.a. een kindbegeleider, een maatschappelijk werker, een master readaptatiewetenschappen, een master agogiek”
• “We zijn wel heel creatief aan de slag gegaan en hebben krachten met een ander diploma een versnelde cursus leraarschap gegeven en geven hen ook een kans om aan de slag te gaan en te groeien in dit leraarschap. Het gaat om een BA in office management, een master in wijsbegeerte, een student onderwijzer, een student kleuteronderwijzer, een master motorische psychotherapie, ...”
• “Van de 8 nieuwe leerkrachten dit jaar in dienst genomen is er maar 1 leerkracht met het diploma bachelor onderwijs. Alle andere leerkrachten zijn zijinstromers of kinderverzorgsters.”
• “Dit schooljaar ben ik als directeur dagelijks bezig met puzzelen, invullen, zoeken van personeel. Voor het eerst vallen ook stabiele kwaliteitsvolle medewerkers langdurig uit. We zetten alle mensen uit onze zorg, LO, ATNK, LSC, opvang, poets, ... voor de klas. Alle extra's vallen daardoor weg. Dit geeft een enorme druk op mensen die nog wel recht staan. Alle extra toezichten, ... komen erbovenop. Het is zeer moeilijk om nog aan kwaliteitsvol onderwijs te werken. Ik maak me heel grote zorgen voor de toekomst. Dit is ongezien.” (directeur met 18 jaar ervaring)
• Mijn team leerkrachten en ikzelf doen in beurtrol extra toezichten tijdens de middagpauze, de naschoolse opvang en voor busbegeleiding.”
• “Inschakelen SES-leerkrachten, administratief personeel voor klasopvang, begeleidingen bij uitstappen en zwemmen.”
• “Directeur voor de klas bij afwezigheden klasleerkrachten daar ondersteuners zijinstromers zijn en dus de didactiek niet machtig.”
• "Nu nemen leerkrachten regelmatig 50 leerlingen alleen. Alle zorg is weggevallen. Zorgcoördinator en directie in de klas.”
• “Geen leerkracht in 1e graad. Geen geschikte kandidaten gevonden. Zo goed als geen aanbod aan kandidaten. Zelf opgevangen. Directie 4 van de 5 dagen in de klas. Zorgcoördinator 1/5 in de klas. Groot probleem voor kleine school.”