Leerlingenvervoer

Een groot deel van de kinderen in het buitengewoon onderwijs zitten soms twee uren tot langer op de bus. Elk schooljaar genereert dit persaandacht en verontwaardiging. Een grondige hervorming van het systeem en een structurele oplossing dringt zich op.

De Vlaamse Vervoermaatschappij De Lijn is sinds 1 september 2001 verantwoordelijk voor de organisatie van het zonaal collectief leerlingenvervoer. De Lijn legt de reisroutes vast, stellt de behoeften vast en voert in eigen beheer of via uitbesteding de busdiensten uit. De Lijn heeft als engagement de leerlingen met recht op zonaal collectief vervoer op te halen en af te zetten.

Het huidige systeem van zonaal leerlingenvervoer is complex. De organisatie gebeurt centraal: het Agentschap voor Onderwijsdiensten (AGODI) kent het recht op leerlingenvervoer toe, De Lijn staat in voor de praktische organisatie van de ritten.

In de volgende geografische regio’s staat de aanpassing een collectieve afwijking toe voor de regio's: 
1° Leuven – Heverlee.
2° Hooglede – Izegem – Ingelmunster – Roeselare – Moorslede – Torhout.
3° Antwerpen – Brasschaat – Schilde – Schoten.
 
De scholen voor buitengewoon onderwijs in deze regio’s kiezen er collectief voor om de toekenning van het recht op leerlingenvervoer te handhaven volgens het criterium en het bijbehorende regelgevend kader zoals ontwikkeld in die regio in de looptijd van het pilootproject Leerlingenvervoer buitengewoon onderwijs van september 2017 tot en met juni 2022.

De gehanteerde werkwijze voor het toekennen van het recht op vervoer wordt door de regio’s omschreven in een werkplan. Dat document maakt integraal deel uit van de werking van het leerlingenvervoer in de regio’s en bevat minstens al de volgende bepalingen:

• Het werkplan is minstens één schooljaar geldig.
• Wil de Vlaamse Regering of een van de regio’s elementen in het werkplan wijzigen voor het daaropvolgende schooljaar, kan dat enkel in onderling overleg.
• Het werkplan wordt bij wijziging opnieuw voorgelegd aan de Vlaamse Regering.

Het GO! houdt al langer een pleidooi voor een oplossingskader met duurzame effecten maar dat eveneens oplossingen biedt voor acute mobiliteitskwesties van individuele leerlingen. 

• We vinden dat de eindverantwoordelijkheid voor het leerlingenvervoer beter bij één beleidsdomein ligt; idealiter en logischerwijs bij Onderwijs, omdat het over beleid voor een onderwijs gerelateerde doelgroep gaat.
• We streven naar een geografisch optimaal gespreid aanbod dat leerlingen toelaat om op redelijke afstand van hun woonplaats school te lopen en dat het voor ouders mogelijk maakt om hun recht op vrije keuze te laten gelden. Het recht op vrije keuze moet absoluut gevrijwaard worden.
• Het GO! werkt toe naar onderwijscampussen waar zowel buitengewoon als gewoon onderwijs wordt aangeboden. Campussen van het gewoon onderwijs bevinden zich vaker dicht bij woonkernen en dus ook dichter bij verschillende mogelijkheden inzake vervoer.
• Het GO! pleit voor een rechtvaardig recht op (ondersteuning bij) leerlingenvervoer met bijbehorend mobilteitsbudget indien nodig, waarbij de zorgnoden van de leerling worden meegenomen en zijn contextkenmerken (SES, GOK, zelfredzaamheid van het gezin, …)
• Wanneer blijkt dat er een nood is aan georganiseerd busvervoer, moet dit aangeboden worden met kwaliteitsvolle busbegeleiding en een beperkte reistijd.
• Het recht op (ondersteuning) bij vervoer beperkt zich niet tot de leerlingen in het buitengewoon onderwijs, maar geldt ook voor leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte in het gewoon onderwijs.
• Wanneer er gewerkt wordt met gezamenlijke opstapplaatsen, dienen die veilig te zijn en moet er toezicht zijn voor de leerlingen. Gezamenlijke opstapplaatsen mogen geen negatief effect hebben op de reistijd voor de leerlingen.
• Het GO! pleit voor de herwaardering van het statuut van de buschauffeur- en begeleiding: correcte verloning en professionalisering.
• Het GO! vraagt om in inclusieve buitenschoolse opvang te voorzien: hetzij door middelen voor de scholen te voorzien om dit zelf in te richten of door samenwerking met de lokale overheid voor inclusieve opvang en idealiter kunnen beide systemen bestaan.

Een nieuw concept voor de woon-schoolverplaatsingen van leerlingen in het buitengewoon onderwijs wordt voorgesteld. In de komende jaren wordt een stappenplan opgesteld met het oog op een volledige implementatie tegen schooljaar 2024 – 2025.

De conceptnota wil maximaal onderwijskansen bieden aan de individuele leerling in het buitengewoon onderwijs. In die visie verhoogt de zelfredzaamheid van de individuele leerling maximaal en lenigt de (overblijvende) zorgnood maximaal. De leerling heeft recht op kwalitatieve ondersteuning.

De basis is een indicatiestelling die de mate van zelfredzaamheid en zorgnood inschat en de zelfredzaamheid van de individuele leerling ondersteunt en verhoogt. Op basis van de verschillende stappen van indicatiestelling kan dan voor elke leerling een traject op maat voorzien worden.

Om dit te realiseren wordt een traject opgezet dat werkt op drie sporen die evenwaardig bijdragen tot een optimalisatie van de organisatie voor de woon-schoolverplaatsingen van leerlingen in het buitengewoon onderwijs:

• Recht op ondersteuning (Vlaams kader en toekenning);
• Uitrol van het recht op ondersteuning op het meest geschikte en nabije niveau voor de leerling;
• Optimalisatie van het vervoersvraagstuk (stop-principe, kwaliteitskader, collectieve verzamel- en opstapplaatsen, voor- en naschoolse opvang, ...). Dit allemaal binnen de bestaande budgetten van onderwijs en mobiliteit & openbare werken.

Schooljaar 2021-2022: 11 miljoen euro extra om op korte termijn acute problemen met de reistijden op te lossen door het inzetten van bussen, minibusjes en taxidiensten.
 
Schooljaar 2022 – 2023: streefdoel naar ritten van maximum 90 minuten en vrijmaking van 26,6 miljoen euro om voldoende maatwerk aan te bieden.

Met die middelen worden er extra busritten ingepland zodat het aantal kinderen dat extreem lang onderweg is naar school daalt. In totaal maken zo´n 34.400 leerlingen uit het buitengewoon onderwijs gebruik van het collectief vervoer.
 
“96% van deze kinderen zit vanaf dit schooljaar maximaal anderhalf uur op de bus van en naar school. Enkele honderden leerlingen zullen nog steeds langer onderweg zijn, maar dat heeft vaak te maken met de specifieke zorgnoden, het aanbod aan geschikte scholen of een te grote afstand.”

In schooljaar 2021 – 2022 kondigde de Vlaamse Overheid een nieuw decreet leerlingenvervoer aan.

Het leerlingenvervoer is een gedeelde bevoegdheid tussen Onderwijs en Mobiliteit en Openbare Werken.

Het decreet Basisbereikbaarheid hertekent het mobiliteitslandschap ingrijpend. Wat dit betekent voor het leerlingenvervoer, is momenteel nog niet duidelijk. De vrijheid die het proefproject biedt, is uitermate geschikt om deze ingrijpende wijziging op te volgen en hierop in te spelen in het leerlingenvervoer. In de 2de fase van het proefproject staat deze samenwerking centraal.

De 3 proefregio’s blijven ook experimenteren met wat de impact is van het nieuwe concept en maken duidelijk waar bijsturing nodig is.

De Vlaamse Regering besliste om het proefproject te verlengen tot eind juni 2022. Zo’n ingrijpende verandering in het leerlingenvervoer vereist een goede voorbereiding en een grondig overzicht van alle effecten.

Nieuwe proefregio Antwerpen

Naast een stedelijke en landelijke regio, moet ook getest worden of de nieuwe aanpak van het leerlingenvervoer werkt in een grootstedelijke regio. Daarom wordt de regio Antwerpen–Schilde–Schoten-Brasschaat toegevoegd aan het proefproject. De regio Roeselare wordt uitgebreid en omvat de gemeenten Hooglede-Izegem-Ingelmunster-Moorslede-Roeselare-Torhout en 1 school voor buitengewoon secundair onderwijs in Tielt.

Het nieuw concept op leerlingenvervoer in het buitengewoon onderwijs wordt uitgebreid getest in een pilootproject dat loop van 2017 tot juni 2022. Het nieuw concept geldt niet meteen voor heel Vlaanderen.

Op 6 maart 2017 startten er 2 pilootprojecten: in Leuven en in de regio Hooglede-Izegem-Ingelmunster-Roeselare. Alle scholen buitengewoon onderwijs binnen de 2 regio’s nemen deel, behalve de ziekenhuisschool Gasthuisberg in Leuven.

De 2 pilootprojecten moeten duidelijk maken wat de impact is van het nieuwe concept en waar bijsturing nodig is. Het doel: beter aangepast vervoer door lokaal overleg

De Vlaamse Regering stelt conceptnota leerlingenvervoer buitengewoon onderwijs voor. Scholen, centra voor leerlingenbegeleiding en ouders krijgen meer ruimte om samen een beter aangepast vervoer te organiseren.

Wijzigingen

• Het lokale niveau krijgt meer autonomie om voor elke leerling het best mogelijke vervoer te regelen. Scholen bepalen zelf welke leerlingen recht hebben op vervoer naar welke school en op welke manier.
• De zorgzwaarte, de vervoersnood en de thuiscontext bepalen de keuze van het gepaste vervoer.
• Naast de bus kunnen leerlingen ook gebruikmaken van carpoolen, zelfstandig of begeleid fietsen, wandelpools, fietsdelen, taxi's ...
• Er wordt buitenschoolse kinderopvang georganiseerd voor leerlingen uit het buitengewoon onderwijs, in de nabijheid van een school voor buitengewoon onderwijs of in de nabijheid van de woonplaats van de leerlingen.
• Leerlingen die al vóór het proefproject recht op vervoer hadden, behouden hun recht op vervoer. Toch willen de deelnemende scholen ook hen bereiken en stimuleren om andere vervoerswijzen dan het collectief vervoer te gebruiken.